Afgelopen week was ik bij een monteur op Flora die de auto van mijn dochter aan het repareren was. De man herkende mij en we raakten aan de praat over de politiek.  Hij vroeg:  “Datra,  bent u nog lid van de NPS? Den sma e taki dat yu gwa VHP.”  Het was niet de eerste keer dat mij deze vraag gesteld werd. Binnen de partij gaat het verhaal rond dat ik VHP’er geworden ben.  Laat me hier herhalen wat ik aan de monteur zei: Ik ben niet van plan de partij te verlaten. Waarom zou ik de partij verlaten, waar ik zoveel vrienden en familie heb, om naar een partij te gaan die aan dezelfde kwalen lijdt? Het hele politieke systeem werkt niet, omdat er geen enkele echt democratische partij is.

Het Bigi ‘Pa syndroom

Alle partijen, voor zover ik kan nagaan, lijden aan het Bigi ‘Pa syndroom, een syndroom dat gekenmerkt wordt door voorzitters die decennia aanzitten en leden die bang zijn om kritiek op hem te leveren.  Kritiek mag alleen binnenshuis op fluistertoon gegeven worden, als het al eens gegeven wordt.  Ik heb Venetiaan een paar keer in dit verband horen verwijzen naar het Surinaamse spreekwoord: ‘Famir’man dron e naki nanga fowru’wiri’.  Het gaat er bij mensen niet in dat iemand kritiek kan hebben  of in onmin kan leven met de voorzitter en toch lid blijft van de partij. Van leden wordt kritiekloos volgen verwacht, of dat ze opstappen of overlopen. Volgens de monteur kon het niet anders dan dat ik VHP’er was geworden. Ik nam aan dat hij mijn kritische opmerkingen in de media gehoord had over het uit de coalitie stappen van de NPS. Hij stelde grappenderwijs voor om een VHP-sticker op de auto te plakken. Ik probeerde hem uit te leggen dat ik het erg vind dat de NPS in de positie is gebracht om samen met de NDP de VHP te bestrijden. Santokhi en Rusland hebben onder Venetiaan samen in de regering gezeten. VHP en NPS liggen ideologische niet ver van elkaar. Beide partijen gebruiken het woord  ‘sociaal democratisch’ om hun ideologische positie te beschrijven. Beide partijen hebben door samen te werken, natievorming bevorderd.  De monteur zei: “Maar de VHP is oneerlijk.” Ik antwoordde: “Geen enkele politieke partij is eerlijk in de burgeroorlog die wij politiek noemen.”  Hij gaf me gelijk.

Angstcultuur

In de NDP is de voorzitterscultus oftwel het Bigi ‘Pa syndroom het sterkst ontwikkeld.  Daar heerst een echte angstcultuur.  Dat blijkt onder meer uit het feit dat er niemand in de NDP is die iets durft te zeggen over de toekomst van de partij.  De vlucht van voorzitter Bouterse liet een leegte achter, maar er is niemand die de moed heeft om de leiding te nemen.  De verschijnselen van de angstcultuur waren subtiel zichtbaar bij de herdenking van de militaire staatsgreep van 44 jaar geleden.  Er liep daar een journalist rond die werkt bij een tv-station dat bekend staat als gelieerd aan de NDP.  Hij kende iedereen bij naam en de mensen kenden hem ook, maar hij wekte de irritatie op van een aantal toppers die hij probeerde te interviewen met de vraag over hoe het voelde om deze “dag van de revolutie” te vieren zonder hoofdrolspeler Bouterse. Deze vraag past niet in het scenario van de toppers van de NDP, die vooral de indruk willen wekken alsof er weinig aan de hand is.  De jongeman hield zich niet aan de ongeschreven regel dat er geen vervelende vragen gesteld mogen worden.  De angstcultuur had geen grip op hem, mogelijk omdat hij van een generatie is die het geweld niet heeft meegemaakt of misschien omdat hij in Nederland opgroeide. Hij had gewoon niet door dat hij niet goed bezig was. Ivan Graanoogst wimpelde hem af. Ramon Abrahams weigerde de vragen te beantwoorden en zei dat de journalist maar moest luisteren naar de speech die hij zou houden.

Een oncomfortabele waarheid

Jenny Simons reageerde met een slap verhaal over de verworvenheden van de revolutie, maar ontweek de hamvraag.  Als zij een van de contenders is voor de troon van de NDP, dan gaf haar optreden daar weinig steun aan.  De kern van haar betoog was dat de NDP een ideologie heeft en dat de partij daarmee verder gaat om de verworvenheden uit te bouwen.  Haar verhaal werd ontkracht door Ingrid Waldring, die naast haar zat en door de journalist bovendien nog werd aangesproken als ‘’First Lady”. Ingrid Waldring had geen problemen met de hamvraag. Ze zei: “Bouterse is de revolutie en de revolutie is Bouterse.”  Simons die aldoor hoofdknikkend de woorden van Waldring had begeleid, kon bij die woorden niet veel meer doen dan schaapachtig voor zich uit kijken. Waldring sprak de oncomfortabele waarheid.

De reacties van de geïnterviewden kwamen in drie formaten: 1. Bouterse is er nog (en president Santokhi weet waar hij is, werd beweerd) 2. Bouterse is er niet, maar hij heeft zijn ideologie achtergelaten en alles gaat gewoon door want wij zijn zijn geesteskinderen. 3.  Bouterse is er niet, maar de NDP is er nog, de NDP is meer dan Bouterse. Punt 3 is een leugen, punt 2 is een wens, en punt 1 is een ontkenning.

Als er één ding duidelijk werd op 25 februari jongstleden is het de ontmaskering van de mythe van de geweldige organisatie van de NDP.  Wat daarvoor doorging, was niets anders dan een houding van militaire gehoorzaamheid en autoritarisme.  Het leek allemaal goed georganiseerd, maar nu blijkt dat de partij niet eens in staat is om te gaan met het leiderschapsprobleem en geen eenduidig standpunt kan innemen over de verder te volgen koers. Ze hebben nooit geleerd om op democratische wijze beslissingen te nemen.  Het wachten is op de terugkeer van de Bigi ‘Pa.  Niemand durft de stoute voorzitterschoenen aan te doen.

Voorzitters voor decennia

De NDP is van alle partijen het sterkst aangetast door de voorzittercultus.  Maar ook in andere partijen speelt het. Partijvoorzitters zitten in Suriname doorgaans decennia lang op hun post.  Als ze vervangen worden is dat omdat ze ziek worden of sterven of omdat ze zichzelf terugtrekken.  Het komt zelden voor dat voorzitters door een uitdager verslagen worden bij interne verkiezingen. Jagernath Lachmon was meer vijftig jaar voorzitter van de VHP.  Henck Arron was 23 jaar voorzitter van de NPS.  Desi Bouterse was 37 jaar voorzitter van de NDP en is dat nog steeds, ondanks zijn veroordeling tot 20 jaar gevangenisstraf en zijn daaropvolgende vlucht.  Henck Arron gaf zijn voorzitterschap vrijwillig op, waarna hij werd opgevolgd door Ronald Venetiaan, die 19 jaar op de post zat.  Nu is Gregory Rusland al 12 jaar voorzitter van de NPS, bijna even lang als Chan Santokhi voorzitter is van de VHP (13 jaar).

Democratisering en legitimiteit

Rusland werd voorzitter in 2012 nadat Venetiaan besloot het voorzitterschap op te geven.  Santokhi moest in 2011 de toenmalige voorzitter van de VHP, Ramdien Sardjoe, bij interne verkiezingen verslaan, nadat die de partij bijna 10 jaar had geleid. Hij kreeg ruim 86 procent van de uitgebrachte stemmen. De overwinning van Santokhi werd mogelijk gemaakt door een statutenwijzigingen in 2006, waardoor veel meer mensen stemrecht kregen op het partijcongres.  In 2006 waren er voor het eerst in de politieke geschiedenis van Suriname meerdere kandidatenlijsten bij een verkiezing van een partijbestuur. Politicoloog Hans Breeveld had geen woorden genoeg om deze ontwikkeling te bejubelen.  Hij verklaarde in juli 2006 in de krant dat “de bestuursverkiezingen binnen de VHP een nieuwe fase in de democratie markeren”.  Hij zei verder: “Het is de eerste keer in de Surinaamse geschiedenis dat er op zo’n transparante wijze een verkiezing in een politieke partij is geweest. Alle politieke partijen moeten hier een voorbeeld aan nemen”, zei Breeveld. ‘’Met name de deelname van meerdere kandidaten is nieuw voor de VHP én voor andere politieke partijen. Daar mag best van geleerd worden. De VHP-verkiezingen moeten een testcase zijn voor alle politieke partijen. Nu is het moment in politiek Suriname aangebroken om naar bestuursverkiezingen te gaan, waarbij de leden op rationele wijze hun leiders aan- of afwijzen. De democratie vibreert’’, zei Breeveld.

De weg voor Santokhi naar het voorzitterschap van de partij werd geopend door een statutenwijzinging.  Die statutenwijziging kwam er niet in de NPS. Rusland versloeg bij interne verkiezingen in de NPS zijn rivaal Ivan Fernald met 7 van de 11 stemmen op het partijcongres.  In de NPS is het zo dat elke afdeling 1 stem mag uitbrengen op het partijcongres.  Afdeling Wageningen heeft 1 stem, net als afdeling Paramaribo.  Vermeldenswaard is dat afdeling Paramaribo voor Fernald stemde.  Rusland won formeel, maar zijn verkiezing werd door velen niet als legitiem ervaren.    Ik schreef indertijd dat er een wonder was geschied: de NPS organiseerde verkiezingen zonder een gewaarmerkte ledenlijst.

Stagnerende democratisering

Ondervoorzitter Rusland leed de NPS bij de verkiezingen van 2015 een zware nederlaag en de partij kreeg slechts twee zetels in DNA.   Dit verergerde de vertrouwenscrisis.  Enkele prominente leden verlieten de partij, omdat er niet op de voorstellen voor democratisering werd gereageerd.  Ik denk aan Sunil Oemrawsingh, Armand Zunder en John van Coblijn.  Ik richtte met enkele andere opposanten een werkgroep op, Seti NPS, met als doel het gebrek aan democratie in de NPS weg te werken.  Zonder succes.

Seti NPS wilde stemrecht voor alle leden op het partijcongres,  een verbod op dubbele functies (in de partij en in de regering), termijnlimieten voor het bekleden van partijfuncties en contributieplicht voor alle leden.  Dat was in 2015-2016.  Deze ideeën vonden weinig weerklank in de organen van de partij. Ik besloot in 2016 Platform SetiSRnan op te richten omdat ik zag dat gebrek aan democratie niet alleen in de NPS een probleem was, maar in vrijwel alle politieke partijen.

Interne partijstrijd en statutenwijziging

De VHP is op dit moment misschien wel de meest democratische van de traditionele partijen zoals NPS, NDP en ABOP, althans op papier.  Op het VHP-congres mogen enkele honderden leden stemmen, in tegenstelling tot 11 bij de NPS. De statutenwijziging en de ledenregistratie die dat mogelijk maakten werden gerealiseerd na een vrij heftige interen partijstrijd, die tot bij de rechter belandde.   De VHP schijnt minder problemen met de famir’man dron te hebben dan de NPS.  Hans Breeveld zei dat alle politieke partijen kunnen leren van de VHP.  We zijn nu 18 jaar verder.  Santokhi en Rusland zijn beiden op weg hun voorzitterschap met nog eens tien jaar te verlengen. De voorzitterscultus lijkt in de VHP eerder toe- dan afgenomen.  In de NPS is er niets veranderd.  In de 12 jaar dat Rusland voorzitter is, is nog niet eens de ledenregistratie in orde gemaakt.  De statuten en regelementen werden wel gewijzigd, echter niet om het democratisch deficiet te reduceren, maar om de zittingsduur van de voorzitter te verlengen van  3 naar 5 jaar en om het dagelijks bestuur meer macht te geven binnen het hoofdbestuur.  Met de algemene verkiezingen in het vooruitzicht ziet het er naar uit dat er tot na 2025 gewacht moet worden voordat er weer sprake kan zijn van debat in de partij. De volgende interne partijverkiezingen moeten in 2025 gehouden worden.  Het bijna samenvallen van partijverkiezingen en algemene verkiezingen maakt het erg moeilijk voor een tegenkandidaat.  Rusland zit dus op zijn minst nog zes jaar aan.  De voorzitterscultus blijft nog jaren dominant in de Surinaamse politiek.

 wjbakker53@gmail.com