Het Hooggerechtshof van de Verenigde Naties heeft Venezuela gewaarschuwd om elke actie stop te zetten die de controle van Guyana over een betwist gebied zou veranderen, dagen voorafgaand aan een gepland referendum over het gebied. Het Internationale Gerechtshof (ICJ) heeft vrijdag tegen het Latijns-Amerikaanse land gezegd dat het “zich moet onthouden van enige actie die de huidige situatie zou veranderen” in de regio Essequibo, die ongeveer twee derde van Guyana beslaat. De rechtbank heeft Venezuela niet specifiek verboden het referendum over het olierijke gebied te houden, zoals Guyana had gevraagd. Rechters maakten echter duidelijk dat elke concrete actie om de status quo te veranderen moet worden stopgezet, en de juridisch bindende uitspraak blijft van kracht totdat een zaak die Guyana tegen Venezuela heeft aangespannen over de toekomst van de regio door de rechtbank is behandeld.

Een potentieel explosief referendum

Zondag zal Venezuela een referendum houden over het olierijke Essequibo-gebied dat door Guyana wordt gecontroleerd.

Ondanks lopende rechtszaken bij het Internationaal Gerechtshof over waar de grens van de twee landen zou moeten liggen, heeft Venezuela besloten de mening van zijn burgers te vragen over de vraag of het al dan niet een nieuwe ‘staat’ in Essequibo moet oprichten – een stap die Guyana beweert dat het de weg zou vrijmaken voor zijn buurland om ‘eenzijdig en illegaal’ de regio in beslag te nemen.

Met een oppervlakte van 160.000 vierkante kilometer beslaat Essequibo meer dan twee derde van Guyana, dat het gebied al meer dan 100 jaar bestuurt.

De Guyanese regering staat erop de grens te behouden die in 1899 door een arbitragepanel werd vastgesteld, terwijl ze beweert dat Venezuela met de uitspraak had ingestemd, totdat het land in 1962 van gedachten veranderde. Caracas beweert op zijn beurt dat de Essequibo-rivier in het oosten van de regio een natuurlijke grens vormt en als zodanig werd erkend vanaf 1777, toen het zogenaamde Kapitein-schap-Generaal van Venezuela, een administratief district van het koloniale Spanje, werd opgericht.

Het verwijst ook naar de Overeenkomst van Genève die in 1966 werd ondertekend voorafgaand aan de onafhankelijkheid van Guyana van Groot-Brittannië, en die voorzag in een onderhandelde regeling over de definitieve grenzen van de regio, die nooit is gerealiseerd.

De volksraadpleging – beschreven als consultatief en niet-bindend – zal vijf vragen stellen aan de Venezolaanse kiezers en omvat onder meer het al dan niet verwerpen van het besluit uit 1899, dat volgens Caracas “op frauduleuze wijze was opgelegd”. Ook op de stemming staat de vraag of Caracas de jurisdictie van het ICJ over het geschil moet afwijzen, en of het Venezolaanse staatsburgerschap al dan niet moet worden verleend aan het volk – momenteel Guyanese – van een nieuwe ‘Guyana Esequiba-staat’. Het is geen stemming over zelfbeschikking. Georgetown vreest echter dat Venezuela een ‘ja’-meerderheid zal gebruiken als verdediging om de ICJ-procedure te staken en zijn toevlucht te nemen tot unilaterale maatregelen, waaronder het met geweld annexeren van de hele regio. Guyana zegt dat de stemming een schending van het internationaal recht is en steun heeft gekregen van de Caribische Gemeenschap (CARICOM) en de Organisatie van Amerikaanse Staten (OAS). Het geschil is verhevigd sinds de ontdekking van ruwe olie door ExxonMobil in Essequibo in 2015. Guyana heeft ‘s werelds grootste reserves aan ruwe olie per hoofd van de bevolking, terwijl het economisch noodlijdende Venezuela, dat te maken heeft met verlammende internationale sancties, over de grootste bewezen reserves in het algemeen beschikt.

Vorige maand nog kondigde Guyana een ‘significante’ nieuwe olievondst aan in Essequibo, die zou bijdragen aan de geschatte reserves van minstens 10 miljard vaten – meer dan Koeweit of de Verenigde Arabische Emiraten.