Martina Amoksi verzorgde onlangs het openingscollege van de Faculteit der Humaniora aan de Anton de Kom Universiteit van Suriname en behandelde daarbij haar promotieonderzoek dat ze op 12 september afrondde aan de Vrije Universiteit van Amsterdam. De titel luidt: ‘De stad kwam naar het binnenland: historische analyse van de invloed van de multinational SBM/Suralco op marrongemeenschappen in Suriname’. Kortom, het onderzoek gaat over de invloed van de multinational Surinaamse Bauxiet Maatschappij (SBM) – de latere Suralco – op de N’dyuka-gemeenschap (Aucaners, … red.) in het gebied van Moengo. Amoksi sprak tijdens het openingscollege over de dorpen, zoals Adjoemakondre en Petondro waar er is gemijnd en dat de grond er nog precies zo bij ligt. “De mensen zijn hun kostgrondjes kwijt. Ze kunnen er niet meer planten. Hun traditionele manier van leven kan niet meer”, illustreert ze een van de effecten op het milieu, waar tot nog toe niets mee is gedaan. Wij zijn zeker benieuwd naar dit onderzoek en willen weten of er ook is gekeken naar de gevolgen van de Binnenlandse Oorlog in Oost-Suriname. Hopelijk praat ze ook daarover. Mevr. Amoksi stelt vast dat bewoners van Moengo Suralco als onbetrouwbaar bestempelen. Suralco heeft bijvoorbeeld niets gedaan aan uitgemijnde gebieden. Dan komen we weer op de incompetentie van de Alcoa-onderhandelingscommissie. Die commissie had verschillende studies moeten uitvoeren, zeker over de milieuschade na 80 jaar bauxietwinning in Suriname. Het herstel van alle uitgemijnde gebieden moest naar onze mening een belangrijk punt van onderhandeling zijn.  We moeten de dingen vertellen zoals ze zijn en zeker niet doen aan geschiedvervalsing of verduistering van feiten en of tekortkomingen. Alle feiten moeten op een rij geplaatst worden en onderzoek moet altijd ruimte hebben inzake oorzaak en gevolg in dit soort cases. Want terwijl de arme mensen in Moengo met kraters zitten, heeft de onderhandelingscommissie nooit naar hun belang omgekeken. Hoe moeilijk is het om een studie te laten uitvoeren door een milieudeskundige?

Ook de pensioenuitkeringen van Alcoa zijn een probleem. Mensen krijgen veel te lage bedragen, de koers is ook achterhaalde. De onderhandelingscommissie moest ook een studie hebben uitgevoerd over de toekomstperspectieven van bauxiet in Suriname om zo ook beter te kunnen onderhandelen. Bij de verkiezing van 2010 had Bouterse gezegd dat hij geen 5 procent deal zou maken met de goudmaatschappijen. De aanpak met betrekking tot de multinationals zou veel voordeliger zijn. Wel, er bestaat geen grotere leugen. Soms krijg je het gevoel dat leugens de man populair hebben gemaakt. In het geval van Alcoa waren zijn handelingen overgoten van amateurisme en incompetentie. De onderhandelingscommissie van Suriname moest geleid zijn door iemand met een academische geologische achtergrond.

Ter vergelijking:

Alcoa vertrok tegelijkertijd uit Jamaica en Suriname. De Jamaicanen hebben met kundig onderhandelen de operaties van Alcoa overgenomen. De politieke signatuur van de commissie is inmiddels niet meer op de voorgrond, qua bestuur. Het zou de normaalste en simpelste zaak van de wereld zijn, voor de thans aanzittende beleidsmakers, om de onderste steen boven te halen over het verloop en met name het omgaan met de financiële middelen, ter beschikking gesteld van de commissie in vergelijking met het (gebrek aan) behaald resultaat.  In Suriname echter zitten generaties opgescheept met de gevolgen van de vernietigende handelingen van een ‘volkspresident’. De onderhandelingscommissie heeft ook een grote fout gemaakt door USD 150 miljoen te laten betalen voor de stuwdam. Alcoa zou ons juist honderden miljoenen moeten betalen voor de milieuschade aangericht door Suralco. Die lening van USD 150 miljoen bij Oppenheimer heeft nota bene onze financiële nek helpen breken. Pas afgelopen week kwam er een positief geluid over de schuldherschikking met Oppenheimer. Suriname heeft aangeboden om voor 675 miljoen dollar aan dollarobligaties te ruilen voor nieuwe bankbiljetten, inclusief die gekoppeld aan olie-royalty’s, terwijl de regering de laatste stappen van zijn schuldenherstructurering af-rondt. De regering nodigde investeerders met schulden die in 2023 en 2026 vervallen uit hun bezittingen in te ruilen voor nieuwe tienjarige obligaties met een rente van 7,95 procent. Dit is nu de realiteit terwijl Suriname een ‘geweldige’ onderhandelingscommissie had. Behalve de commissie zelf, gaat De Nationale Assemblee niet vrijuit. Het is misschien begrijpelijk dat de regering destijds zich vanwege de schuldenlast en de verdragspositie, lafhartig heeft opgesteld. Maar de Nationale Assemblee heeft voor de milieu- en voor de aansprakelijkheid, uitzonderingen voor Alcoa wereldwijd, tot wetgeving verheven, die benadeelden de minimaal grondwettelijke en Amerikaans constitutionele toegang tot het recht ontneemt. Dit betreft handelingen een wetgever onwaardig en ook de assemblee die sedert 2020 aanzit, heeft nooit een onderzoeks- of evaluatiecommissie geformeerd, om die wetgeving in te trekken of aan te passen, terwijl het belang nog altijd aanwezig is. Wij vragen ons af, of wij wél weerbaar zijn tegen de nieuwe mijnbouwgiganten en vervuilers die door de zittende president bejubeld en bewierookt worden, als wij ons door de oude mijnbouw-giganten op deze manier hebben laten behandelen.