Verbonden in diversiteit

“Suriname, het kleinste land van Zuid-Amerika, is een warme, compacte samenvloeiing van rivieren die bonst op het levendige ritme van etnische diversiteit. Van Paramaribo, de bruisende Nederlands-koloniale hoofdstad van het land, tot de peilloze oerwouden van het binnenland, je wordt oprecht welkom geheten in het land – door de afstammelingen van ontsnapte Afrikaanse slaven, Nederlandse en Britse kolonialisten, Indiase, Indonesische en Chinese contractarbeiders of inheemse indianen”, volgens de uitgever van reisgidsen Lonely Planet.

President Santokhi is in september 2021 met een aantal ministers op werkbezoek in Nederland geweest. Met dit bezoek wordt het herstel van de goede relatie tussen Suriname en Nederland bevestigd, een relatie die lang verstoord was. De reacties op het bezoek zijn overwegend positief. Het kabinet-Santokhi staat voor een immense taak, uit het slob halen van Suriname dat in een diepe financieel-economische en morele crisis verkeert. Santokhi herhaalde in Nederland dat hij dat wil doen met een miljoen Surinamers, woonachtig in Suriname of deel uitmakend van de diaspora, voornamelijk woonachtig in Nederland.

Santokhi idealiseert het beeld van de Surinaamse gemeenschap, zoals de toeristische informatie de Surinaamse tolerantie idealiseert. De moskee en de synagoge naast elkaar aan de Keizerstraat in Paramaribo, zijn een lichtend voorbeeld van wederzijds respect tussen de islam en het jodendom. In Paramaribo en de districten staan gebedshuizen van christenen, hindoes, moslims en boeddhisten, soms in dezelfde straat. Marrons combineren Afrikaanse tradities en voorouderverering met het christelijk geloof. Chinese restaurants houden in de keuken rekening met de religieuze voorkeuren van hun klandizie. Surinamers leven met elkaar, soms naast elkaar en soms langs elkaar heen. Het is maar net hoe het uitkomt.

De Surinaamse samenleving wordt ook gekenmerkt door onevenredige vertegenwoordiging van etnische groepen in districten, stadswijken en beroepsgroepen, waaronder die van creolen in het openbaar bestuur en het ambtenarenapparaat. Vóór het aantreden van Santokhi als president, leverden de NPS en de NDP gedurende dertig jaar afwisselend de staatshoofden met creoolse signatuur. De afgelopen jaren schudden politieke partijen, met wisselend succes, de traditionele etnische veren af om partijen voor alle Surinamers te zijn. Toch spraken enkele Surinamers in 2020, hun vrees uit over de toekomst van het land, omdat het na de verkiezingswinst door een Hindostaanse president zou worden geleid.

De gemeenschap van een miljoen Surinamers bestaat uit een miljoen individuen met elk hun etnische, religieuze, culturele, regionale en nationale of internationale bagage. Deze personen vormen een veelheid van groepen en subgroepen waartoe iemand al of niet behoort, of ten dele. Het leven met elkaar, naast elkaar of langs elkaar heen, gaat goed zolang men elkaar respecteert, er geen schijn van bevoordeling of benadeling is en er geen irritatie ontstaat. De laatste tijd is daar helaas toch af en toe sprake van.

Santokhi verzorgde tijdens zijn bezoek aan Nederland de Anton de Kom-lezing, over discriminatie en intolerantie, georganiseerd door het Verzetsmuseum Amsterdam en dagblad Trouw. Enkele critici riepen op tot protest, omdat het gedachtegoed van Santokhi haaks zou staan op dat van Anton de Kom. Een aantal deelnemers aan het protest door voornamelijk Nederlandse Afro-Surinamers, bejegenden bezoekers agressief en racistisch. Deze demonstranten maakten zich schuldig aan veel waartegen Anton de Kom gestreden heeft en toonden geen respect voor de democratisch gekozen president van Suriname. De organisatoren van de demonstratie namen afstand van de ordeverstoorders.

Het is kennelijk niet eenvoudig om etnische of racistische sentimenten altijd te vermijden. De diversiteit en geografische spreiding van Surinamers, vraagt om zorgvuldigheid en oplettendheid. De nieuwe regering is gefundeerd op een coalitie van partijen die minder etnisch zijn georiënteerd, maar toch wordt Santokhi verweten dat hij zich te veel omringt met Hindostanen uit de oude vriendenkring. Een enkele keer schiet een parlementslid uit zijn slof met een grappig bedoelde opmerking die door anderen als racistisch wordt aangemerkt. Niet iedereen is in alle Surinaamse buurten, gelegenheden of bedrijfstakken even welkom, omdat deze toch vooral bedoeld zouden zijn voor een bepaalde etnische groep. Op mensen uit sommige wijken in Paramaribo wordt neergekeken. Hoe lichter van huidskleur, hoe gladder en langer het haar, hoe hoger op de maatschappelijke ladder een Afro-Surinamer geacht wordt te staan.

Er bestaat een gevaar dat wanneer men in de eigen besloten kring verkeert, er een flauwe grap wordt gemaakt over leden van de andere groep, maar waar ligt de grens en wanneer is sprake van een uiting van minderwaardigheid of racisme? Sommigen hebben er weinig moeite mee wanneer iemand zich onbehoorlijk uit, omdat de ander dat ook gedaan zou hebben, maar zo raak je in een vicieuze cirkel. Bij voorkeur heeft iemand dan de grootsheid om juist niet te reageren en het grotere belang van de gemeenschap in ogenschouw te nemen. Die is zeker niet gebaat bij tegenstellingen en conflicten. Surinamers hebben elkaar nodig. Kritiek mag worden geuit, maar op een waardige en respectvolle manier. Een ander terugkerend thema is het schisma dat is veroorzaakt door Desi Bouterse, waarschijnlijk meer nog in Nederland dan in Suriname. Naarmate discussies op sociale media langer duren, komt volgens Mike Godwin, een vergelijking met nazi’s of Hitler dichtbij. Onder Surinamers leiden discussies op sociale media al snel tot vergelijkingen met de NDP en Bouterse.

Santokhi was in Nederland te gast bij het televisieprogramma College Tour onder leiding van Twan Huys. Hij werd kritisch bevraagd door het publiek over het uitblijven van verbeteringen in Suriname en het benoemen van family and friends op mooie posities, terwijl Santokhi in 2015 zelf scherpe kritiek uitte op dergelijke benoemingen door de vorige regering. Santokhi stelde dat zijn echtgenote door zijn presidentschap niet belemmerd zou mogen worden in haar carrière, maar dat is natuurlijk een drogreden. De benoemingen van family and friends zijn het gevolg van relationele concessies aan Mellisa Seenacherry om tegemoet te komen aan haar ambities en politieke concessies aan ABOP en Brunswijk om Bouterse buitenspel te zetten.

Santokhi herhaalde in Nederland zijn oproep aan de miljoen Surinamers wereldwijd om te helpen Suriname op te bouwen. Deze miljoen Surinamers zijn ook een miljoen individuen met hun eigen achtergronden, mogelijkheden, wensen en ambities. Het zou goed zijn voor Suriname wanneer ten minste een aantal van hen zich daadwerkelijk zou willen inzetten voor Suriname. De kans daartoe wordt aanzienlijk groter wanneer de regering erin slaagt om de omstandigheden in Suriname te verbeteren, waardoor het prettiger en rendabeler wordt om in Suriname te wonen, te werken en te investeren. Hoewel de regering-Santokhi zeker niet zonder fouten is, heb ik er vertrouwen in dat zij op de goede weg is. Maar de weg is nog lang.

Hans Moison, 15 september 2021