Het stakingsrecht in Suriname is aan flarden gevonnist en met het vonnis van de EBS tegen OWOS, heeft de kortgedingrechter hier een schepje bovenop gedaan. De vakbonden zelf laten opties liggen, op het gebied van protest.

Ten eerste is het stakingsrecht dusdanig in gevaar gebracht, dat het grondrecht op vreedzaam betoog en het recht op vrijheid van vakvereniging, internationaal voor toetsing voorgedragen zouden kunnen worden aan de Internationale Arbeidsorganisatie en aan de Inter-Amerikaanse Commissie van Mensenrechten. Daarin mag niet verloren gaan, dat het vaak parastatale organisaties en overheden zijn, door wie stakingen geblokkeerd worden.

Ten tweede moeten de bonden het verschil tussen staking en vreedzame betoging goed in beeld houden. Een staking is een georganiseerde werkonderbreking door werknemers met als doel druk uit te oefenen op de werkgever voor betere arbeidsvoorwaarden of andere werkgerelateerde kwesties. Dit kan een kortgedingrechter eenvoudig verbieden, omdat het geen rechtstreeks grondwettelijk beschermd recht is, maar afgeleid is van sociale handvesten, jurisprudentie, CAO-regels en de wel grondwettelijk beschermde rechten op vrijheid van vakvereniging en het recht op vreedzame betoging.

Een staking moet aan bepaalde voorwaarden voldoen om als rechtmatig te worden beschouwd, zoals het uitputten van overlegmogelijkheden en het in acht nemen van een redelijke termijn. In gevallen zoals het onrechtvaardig ontslag van een vakbondsleider, kan die termijn niet afgewacht worden en zo overleg met een figuur als Leo Brunswijk, zinloos zijn. Een betoging is een georganiseerde openbare samenkomst van mensen die hun mening willen uiten over een bepaald onderwerp. Het recht op betoging is vastgelegd in de Grondwet en in het Inter-Amerikaans Verdrag voor de Rechten van de Mens. Betogingen moeten van tevoren worden aangemeld en er kunnen enkele voorwaarden gesteld worden om de openbare orde te handhaven, maar de autoriteiten en zelfs rechters, mogen het recht op betoging niet onnodig beperken.

Protest is de bredere term, die verwijst naar elke handeling of uiting van verzet of ontevredenheid met een bepaalde situatie, beleid of besluit. Dit kan uiteenlopen van demonstraties tot schriftelijke verklaringen of andere vormen van publieke actie. Staking is dus niet het enige middel van protest. Er kan, buiten de ingeroosterde uren, behoorlijk betoogd worden om de actie, het protest, kracht bij te zetten. Er zou daardoor geen dwangsom verbeuren. Dit brengt ons op het derde en laatste punt: dwangsommen als beperking voor stakingen. Dwangsommen worden niet automatisch van de rekening van de bond afgetrokken of van het salaris van werknemers ingehouden. De werkgever moet processuele stappen nemen, zoals een bevel tot betaling van dwangsommen en daarna executeren, als die niet betaald worden, op middelen van de vakbond of van de werknemers. Maar de stakers, als zij goed georganiseerd en gedisciplineerd volhouden, kunnen ook wanneer de dwangsommen hoog oplopen, als eerste eis stellen dat de werkgever volledig afziet van het innen van enige dwangsom. Wie die onderhandeling wint, is een kwestie van wil, daadkracht en discipline. Geen rechter in de wereld en geen politiedienst in de wereld, heeft voldoende handhavingscapaciteit om werknemers fysiek achter hun werkplek te slepen, onder schot te houden en te dwingen te presteren. Een vonnis hoeft dus geen eindpunt te zijn. En protesteren bestaat uit meer opties dan staken alleen.