Over het algemeen leveren staatsbedrijven collectieve en semi-collectieve goederen en diensten, die vaak essentieel zijn voor de samenleving en waarvan de productie niet efficiënt kan worden overgelaten aan de private sector. Collectieve goederen en diensten zijn die waarbij consumptie collectief is en waarbij de prijs geen uitsluitingsmechanisme vormt. Semi-collectieve goederen zijn individuele goederen waarvan is besloten dat ze door de overheid moeten worden geproduceerd, soms onder de kostprijs, vanwege hun heilzaamheid voor de bevolking.

De huidige staatsbedrijven in ons land zijn om diverse redenen opgezet en bevinden zich in diverse sectoren en in de diverse districten operationeel. “Vele kennen een slechte performance, lijden verlies en vormen een negatieve last voor de overheidsbegroting vanwege doorlopende kosten en het bijspringen bij financiële tegenvallers door de staat als aandeelhouder. De directie en RvC’s van de meeste staatsbedrijven zijn politiek benoemd en behoren vaak tot de groep van ‘friends, family en sponsoren’. Politieke bemoeienis met de staatsbedrijven heeft ertoe geleid dat de bedrijven in deze situatie verkeerd zijn geraakt”, aldus de VES in de aprileditie van het economistenblad VES Inzicht.

Regeerakkoord 2020-2025

Het Regeerakkoord 2020-2025 heeft de intentie uitgesproken tot privatisering van staatsbedrijven, voornamelijk diegene die niet strategisch zijn en de staat financieel belasten. “Tot op heden is er echter weinig vooruitgang geboekt op dit gebied. Er wordt aangedrongen op een revitaliseringsplan voor staatsbedrijven, waarbij privatisering een optie is”, aldus de VES.

Privatisering kan volgens de VES plaatsvinden door de verkoop van aandelen, verzelfstandiging van taken of uitbesteding van overheidstaken aan private partijen. “Dit beleid kan worden ondersteund door deregulering om inefficiënte regels en bureaucratie binnen de overheid te verminderen. Particuliere ondernemers worden gezien als efficiënter in het produceren en distribueren van particuliere goederen en diensten via de markt. Staatsbedrijven die normale individuele goederen en diensten produceren, zoals bank- en verzekeringsdiensten, kunnen snel geprivatiseerd worden na eventuele sanering.” Nutsbedrijven die essentiële goederen produceren, worden volgens de VES vooralsnog niet geprivatiseerd vanwege het risico op machtsmisbruik, maar de governance en efficiëntie moeten worden verbeterd om consumenten een optimale prijs te garanderen.