Hoe te leven zonder Baas?

De reacties van aanhangers van D.D.Bouterse op het vonnis zijn interessant.  Op sociale media staat het bol van de berichten van aanhangers en volgers.  Het straatinterview is een populaire werkmethode van tv-reporters en we hebben een aantal gezien waarin mensen gevraagd werd naar hun mening over de veroordeling.  De reacties varieerden van blijdschap en opluchting tot woede en teleurstelling.  In diverse berichten op Facebook wordt Bouterse papa genoemd, de vader van het land.  In andere berichten wordt hij een moordenaar en drugsdealer genoemd.  Met die laatsten ben ik het eens, maar op dit moment ben ik meer geïnteresseerd in de mindset van de aanhangers en volgelingen. Een reporter van een mediabedrijf, dat bekend staat als een NDP-bolwerk, bracht direct na de bekendmaking van het vonnis een bezoek aan het partijcentrum van de NDP.  Ik kijk zelden naar de programma’s van genoemd mediabedrijf, maar dit programma heb ik goed bekeken.  Ik  wilde weten wie daar waren en wilde horen wat ze zeiden. Het gebeurt niet vaak dat we als participerende toeschouwers de kans krijgen om een collectief rouwproces mee te maken, zoals dat gaande is onder aanhangers van Bouterse.

Collectief rouwproces

De die hard NDP’ers zijn in een collectief rouwproces en de uitkomsten daarvan zullen gevarieerd zijn.  Iedereen reageert op zijn eigen wijze. In een collectief rouwproces zijn allen betrokken die zich geraakt voelen door een gemeenschappelijk verlies.  Ik denk hier aan de massale participatie van de bevolking tijdens de begrafenis van Johan Adolf Pengel.  Bouterse is niet fysiek dood, maar politiek.  En het is die politieke dood waarom de NDP’ers nu in een collectief rouwproces gedompeld zijn.

Het gaat om een verlies van een collectieve waarde, een verlies dat door elk lid van de groep wordt ervaren als een persoonlijk verlies.  De pijn van het verlies varieert met de intensiteit van de binding die verloren ging.  Velen voelden zich sterk als aanhangers van de man die jarenlang beschikte over het leven en dood van Surinamers.  Het verlies van het vermogen tot onbetwiste machtsuitoefening van hun idool is een grote deuk in het zelfbeeld van de aanhangers.

Mensen reageren op heel verschillende manieren op verlies van iets dierbaars, maar er zijn een paar algemene reactiepatronen.  Een veel gehanteerd model gaat uit van vijf fasen: 1) Ontkenning 2) Boosheid 3) Vechten 4) Nostalgische depressie 5) Aanvaarding.

Ontkenning

De meeste mensen die door genoemde reporter werden geïnterviewd op het terrein van de NDP, vertoonden tekenen van een of meerdere fasen.  Het meest frequent – begrijpelijk zo direct na de klap van het vonnis – was de ontkenning.  Het verlies wordt voorgesteld als winst.  Gek genoeg was het woord ‘blij’ een van de meest gebruikte woorden die de geïnterviewde NDP’ers gebruikten om  hun stemming  te beschrijven.  Maar ze waren natuurlijk niet blij.  Er brak op een gegeven moment een discussie los over de muziek die de dj draaide.  Eerst was het reggae, maar omdat iemand daarover opmerkingen had gemaakt, was hij overgeschakeld op gospel.  Tot iemand anders vond dat het reggae moest zijn, want die gospels waren “dede oso muziek”.  Deze anekdote illustreert de emotionele ontreddering van een partij die nog niet weet te kiezen tussen strijden en aanvaarden.

Boosheid.

Boosheid was niet zichtbaar of hoorbaar. Maar er waren wel kwaadaardige opmerkingen te horen richting de nabestaanden van de Decembermoorden.    Een van de mensen die had gezegd dat hij “blij” was met de veroordeling, omdat “zijn vader” nog vrij was, zei dat de nabestaanden nu misschien blij zijn, maar dat zij straks zullen huilen, want Bouterse wordt niet opgesloten.  Hij gaf verder als boodschap mee dat de nabestaanden zich druk maken over hun doden, maar dat de NDP zich druk maakt over de 400 doden van de Binnenlandse Oorlog.   Zijn verwarrende betoog was niet goed te volgen, maar zijn gevoel van woede jegens de nabestaanden was palpabel.

Het verlies van de regeermacht en het jarenlange 8 december proces hebben een proces van ontbinding op gang gebracht. Het uiteenvallen van de NDP is al een tijd aan de gang.  Het uittreden van Andre Misiekaba was een vroeg verschijnsel.

De opsluiting van Baas zal  de ontbinding versnellen die door het vonnis is ingezet.  Het optreden van Bouterse op zijn kadermeeting was zwak en politiek onverstandig.  Waarom moest hij zo nodig Bordo bedanken voor diens steun?  Een politiek domme zet die veel kiezers kan vervreemden van de NDP.  Vroeger kon Bouterse zich dit soort fratsen permitteren, de mensen pikten alles, maar nu werkt het niet meer zo.  De onaantastbaarheid is doorbroken.

Geen come back in de kaarten

Een come back zit niet in de kaarten.  Er zijn discussies gaande over de vraag of Bouterse zich nog kandidaat kan stellen na zijn veroordeling. Er wordt beweerd dat Bouterse niet zou mogen stemmen maar zich wel kandidaat zou mogen stellen. Zelfs juristen konden geen duidelijkheid brengen in de kwestie.  Maar ook al zou Bouterse zich kandidaat kunnen stellen, ook dan nog blijft een come back niet haalbaar, zeker niet als men mensen als Bordo, de op de vlucht geslagen criminele politicus, aanstipt als bondgenoten.

Het lijkt erop dat de mindset van de NDP gericht is op samenwerking met ABOP.  Het ligt voor de hand dat ook samenwerking gezocht zal worden met de partij van de pinkstergemeenten, A2020, waar men altijd gevoelig is voor de misdadiger met spijt, de herboren zondaar of de teruggekeerde verloren zoon.  Maar ook al zou A2020 meedoen zijn de problemen van de NDP niet opgelost.  Alleen een combinatie met de ABOP kan de zaak nog redden, tot op zekere hoogte.  Maar ook in dat geval zal er geen sprake zijn van een echte come back vanwege het feit dat Bouterse eigenlijk niets te bieden heeft behalve zichzelf.  Hij heeft geen nieuw groot verhaal. Hij heeft geen inspirerende visie voor de toekomst.  Hij heeft geen geschriften nagelaten en nooit gewerkt aan de vorming van opvolgers.  Mogelijk zal hij zijn vrouw naar voren schuiven als zijn opvolger, maar dat zal zeker niet zonder slag of stoot gebeuren.  Jenny Simons en Ashwin Adhin staan in de coulissen te loeren op het moment om het toneel op te gaan.

Nostalgie

Op Facebook plaatsen NDP-aanhangers nostalgische plaatjes van een nog jonge Bouterse, toen hij nog voorzitter was van de Nationale Militaire Raad, soms met een Uzi onder de arm.  Nostalgie naar het verleden is een van de standaardreacties die mensen vertonen wanneer ze rouwen over een verlies, maar is geen sterke basis voor een regiem.

In veel berichten op sociale media wordt Bouterse voorgesteld als een vriendelijke oude opa. Een papa. Een vader.  Niet als de man die de partij en het land naar nieuwe vergezichten zal leiden.  Hij is  de man niet meer die hij veertig jaar geleden was. Hij kan niemand meer inspireren.  Aan zijn imago van vriendelijke opa levert de cartoonist van de Times of Suriname al jaren een bijna wekelijks bijdrage door Bouterse voor te stellen als een pensionado die in zijn hangmat ligt te chillen en zich over niets druk maakt.

Niet opsluiten voor de goede vrede?

Er zijn mensen die zeggen dat zij blij zijn dat Bouterse veroordeeld werd, maar vinden dat hij niet moet worden opgesloten vanwege humanitaire redenen: hij is oud.  Anderen vinden dat opsluiting zal leiden tot maatschappelijke onrust.

Sommige toppers hebben het punt van aanvaarding bereikt.  De ex-minister van justitie, de man van de Amnestiewet, de heer  Martin Misiedjan, werd ook geïnterviewd in het partijcentrum.

Hij beweerde dat Suriname de verkeerde weg gekozen heeft door te gaan voor een veroordeling alsof Bouterse een gewone misdadiger is.

Volgens hem zou het beter zijn geweest als er een waarheids- en vredescommissie zou zijn ingesteld. Maar hij concludeerde dat het vonnis geaccepteerd moet worden. Anderen beschuldigden de nabestaanden van “haat en wrok” tegen een man die volgens hen gemotiveerd wordt door “soso lobi”. Zij waarschuwen dat de haat en de wrok van de nabestaanden niet in het belang zijn van Suriname. Voor de goede vrede moet Bouterse niet worden opgesloten.

Het einde in zicht

Ik geloofde vanaf zijn veroordeling in eerste ronde, dat het einde van Bouterse’s NDP nabij was.  Na het zien van de beelden van de interviews in het NDP-partijcentrum, ben ik in deze opvatting gesterkt.

Toppers en de rank-and-file waren niet aanwezig in het partijcentrum.  Aanwezig waren de die hards van de subtop,  zoals Martin Misiedjan, een van de laatste der Marrons in de NDP,  zoals Marcel Oostburg, de Facebook activist, en Mike Nerkust, de districtscommissaris.  De meeste ondervraagden waren “blij”, maar toonden zich ook geïrriteerd door de vragen en opmerkingen van de verslaggever, ook al was die bekend als een NDP-klant.  Men wilde eigenlijk met rust gelaten worden en geen vragen beantwoorden over het vonnis.  Jongeren waren niet aanwezig en er waren vrijwel geen Marrons.

Het vonnis over Bouterse heeft verregaande gevolgen voor de NDP.  De veroordeling van Bouterse is het einde van de NDP.

Hij zal niet in staat zijn een come back te maken vanuit Santo Boma.  Er zijn mensen in zijn directe omgeving die in het geheim blij zijn met zijn vertrek.  Zijn labaria’s zoeken naar een andere baas of proberen zijn positie in de onderwereld over te nemen. In de partij zijn er mensen die zich opmaken om de leiding over te nemen. Dat zal gepaard gaan met interne strijd die de verdere ontbinding van de partij zal versnellen. Alleen Bouterse kon het gefragmenteerde geheel bij elkaar houden, door het populistisch bespelen van vage ‘linkse’ sentimenten, het anti-establishment sentiment van pinkstergemeenten, het ‘nu is het onze beurt’ sentiment van de Marrons, en het ‘gangsterisme’ onder jongeren.

In de aanval

Er komt geen come back voor Bouterse.  Binnen enkele weken is  iedereen eraan gewend dat Baas er niet meer is, althans niet meer effectief is.  Binnen enkele maanden zullen de aanhangers doorhebben dat ze best wel zonder Bouterse kunnen leven.

De verkiezingen zijn op komst en de NDP gaat campagne voeren.  Als ze winnen, halen ze Bouterse uit het gevang.  Zo klinkt het in de officiële verklaring van de partij.  Het bestuur gaat in de aanval.  Zij gaan ten strijde om de verkiezingen te winnen. Een voorspelbare reactie.   Het in de aanval gaan is een van de manieren waarop mensen kunnen reageren op een psychotrauma.   De toppers van de NDP  kunnen nog niet accepteren dat alles wezenlijk veranderd is en gaan door met wat ze al decennia doen. Ze kunnen niet anders. Totdat over enkele maanden de werkelijkheid begint door te dringen en ook zij ontdekken dat ook zij best wel zonder Baas kunnen leven.

 wjbakker53@gmail.com