De toenmalige minister van Financiën, Armand Achaibersing, vertelde in september 2022 tijdens zijn laatste persconferentie, dat er een commissie was samengesteld om bij te dragen aan de beleidsnotitie ‘Actieplan Staatsbedrijven’. Deze commissie was belast met de inventarisatie van alle staatsorganen (state-owned enterprises, SOEs) en met het doen van aanbevelingen of die bedrijven geliquideerd of geprivatiseerd moeten worden. Het gaat om 163 opgerichte SOEs die zijn meegenomen. Dit document was volgens Achaibersing naar de president en de regering gestuurd om hierover een uitspraak te doen. Financiënminister Stanley Raghoerbarsing gaf onlangs een update met betrekking tot de bevindingen van deze commissie en vertelde over het aantal parastatale bedrijven dat tot op heden geen jaarverslagen heeft gepubliceerd. Er zijn volgens Raghoebarsing een aantal staatsbedrijven in beeld gebracht en het advies is uitgebracht om heel wat van deze overheidsbedrijven te liquideren. Dit advies is gegeven over minimaal 30 bedrijven. Daarnaast zijn er een 15-tal staatsbedrijven zoals SLM, Grassalco, EBS, SWM, FAI enz. die nader worden bekeken, zodat het op den duur ook met deze bedrijven goed gaat. De financiënminister is ervan overtuigd dat er beter bestuur moet komen en dat de raden van commissarissen ook hun rol serieuzer moeten nemen. Daarbij wordt ook verwacht dat de staat daaraan een wezenlijke bijdrage kan leveren.

Wij zijn van mening, dat een aantal staatsbedrijven allang geprivatiseerd moest worden of dat er ten minste een good governance code nodig is om het beleid te reguleren. Wij vragen ons vervolgens ook af hoe het mogelijk is dat we 163 staatsbedrijven hebben en wat die precies inhouden, want wij kunnen er namelijk net 10 opsommen: de Anton de Kom Universiteit van Suriname (AdeKUS), N.V. Energie Bedrijven Suriname (EBS), Surinaamsche Waterleiding Maatschappij (SWM), Academisch Ziekenhuis Paramaribo (AZP), Regionale Gezondheidsdienst (RGD), Stichting Staatsziekenfonds (SZF), N.V. Havenbeheer (Port Management), Surinaamse Luchtvaartmaatschappij (SLM), Telesur en Grassalco. Dus welke zijn de overige ruim 150 staatsbedrijven? Van deze 10 opgenoemde bedrijven, is er reeds geconstateerd, dat er een behoorlijke achterstand is in het opleveren van financiële rapportages en het publiceren van jaarrekeningen. Het is essentieel om deze jaarcijfers te hebben, zodat er kan worden besloten of deze bedrijven geliquideerd of geprivatiseerd moeten worden. Zowel de Wet Jaarrekeningen als het Wetboek van Koophandel en goed koopmansgebruik, verplichten daar ook toe. Alleen zo kan de staat inzicht verkrijgen of er gebrek is aan capaciteit, mismanagement, gebrek aan of onvolledige financiële administratie, etc.

Parastatale bedrijven in Suriname staan niet gelijk aan overheidsinstellingen, maar worden helaas wel beïnvloed door politieke benoemingen. Het bekende fenomeen, waarbij de overheid alle controle naar zich toe trekt en partijloyalisten plaatst binnen de directie van deze bedrijven, ongeacht hun deskundigheid, laat vaak veel te wensen over. Ook in de Raad van Commissarissen is het vaak raak met dit soort ondeskundige politieke benoemingen. We hebben dit gezien bij onder andere Grassalco, SLM, SZF, enz. Deze politieke loyalisten zorgen voor geen enkele toegevoegde waarde en zuigen het bedrijf leeg, waardoor deze parastatale ondernemingen structureel kapot worden gemaakt door hun incompetentie, wanneer taken toebedeeld worden. Als we kijken naar een patroon, dan worden deskundigen die over de nodige competenties beschikken om de bedrijven met de juiste visie op een bedrijfsmatige wijze te leiden, aan de kant gezet door de politiek. Dit hebben we ook gezien met de directeuren die in deze staatsbedrijven wel degelijk een goede job deden, maar naderhand niet dansten naar de pijpen van de politiek. Wanneer zo iemand niet meer wil ‘meedoen’, dan wordt er een label aan gehangen en wordt hij niet meer gedragen door de ‘politiek’. Klinkt dit bekend? Hierna wordt er iemand in de functie geplaatst die wel door de ‘politiek’ wordt gedragen en vaak is die benoeming in de lijn van een friends & family kandidaat. Sprake van een conflict of interest is er zeker in bepaalde gevallen, want bepaalde personen voelen niet of hebben een olifantshuid. Wij van Keerpunt vinden het een zeer kwalijke zaak, dat dit zich nog steeds afspeelt binnen de overheid, terwijl er voldoende deskundigen op meerdere manieren aan de bel hebben getrokken. Het wordt hoog tijd dat wij als land dit soort zaken op de juiste wijze aanpakken. Dit is absoluut onkan, geen wonder dat men het heden ten dage nog klaarspeelt om ‘friends & family’ op sleutelposities te plaatsen. Dit gebeurt omdat hier in Suriname de aandeelhouder (politieke machthebbers) ruime bevoegdheden heeft, bijvoorbeeld bij het nemen van directiebeslissingen.  Daarnaast is het de belastingbetaler die vanuit de staatskas vaak de noodlijdende bedrijven te hulp schiet, onder het mom van werkgelegenheid of de strategische betekenis van een dergelijke instelling. Het is duidelijk gebleken dat de Corporate Governance principes en het besef daarvan, niet voldoende ontwikkeld zijn in Suriname, zeker bij staatsbedrijven. Dat verklaart ook waarom er zoveel mis gaat in onze staatsbedrijven.