De econoom Swami Girdhari van de Vereniging van Economisten in Suriname (VES), heeft onlangs bij radio ABC, in het kader van de reçu-fraudezaak gesteld, dat de banken ook een rol hebben gespeeld in deze kwestie. Keerpunt vraagt zich al vanaf het begin af, hoe het mogelijk is, dat de banken hun systemen niet gelijk melding hebben gemaakt toen er miljoenen vanuit de rekening van de Centrale Bank van Suriname (CBvS), werden gestort op een privérekening van één persoon. Dit soort transacties zijn regelrechte redflags voor banken en die zouden het ook door moeten hebben, wanneer dit soort ongebruikelijke transacties geschieden binnen hun systeem. Wij zijn van mening, dat er betere veiligheidskleppen ingebouwd moeten worden, want de banken praten wel over IFRS en AML/CFT richtlijnen, maar dit soort zaken zouden zich dan niet meer mogen voordoen. In deze reçu-fraudezaak hebben meerdere controlerende organisaties (Thesaurie, Begroting en Financiële Zaken, BFZ) van alle directoraten, Comptabiliteit, en de Centrale Betaal Dienst (CBD), gefaald. Diepgaand onderzoek bij al deze instanties is van belang. Het proces van bestelling tot en met uitbetaling begint bij BFZ van het vakministerie en eindigt bij CBvS. Binnen deze hele keten dienen alle elementen onderzocht te worden. Het tussentijdsverslag van accountant R. Abrahams vermeldt, dat de vervalste betaalopdrachten aangeven, dat de controlerende instanties hebben gefaald.

De VES gaf hiervan een duidelijke uiteenzetting in haar laatste editie van VES-INZICHT, waar vanwege liquiditeitstekort in de jaren tachtig van de vorige eeuw, de maatregel was getroffen dat er per dag SRG 10 miljoen beschikbaar werd gesteld om reçu’s uit te betalen aan de kassa van de Centrale Betaaldienst. Aangezien de betalingen door de overheid aan derden veel hoger waren dan SRG 10 miljoen per dag, is er toen een informeel incassosysteem voor de opkoop van reçu’s ontstaan. Het vermoeden bestaat dat het systeem tot op heden nog steeds bestaat. Vanaf toen was het gebruikelijk, dat het bedrijfsleven een systeem hanteert om bij aankoop met bestelbonnen van de overheidsprijzen op te geven die hoger liggen dan de normale prijzen (de zogenaamde bestelbonprijzen, deze zijn zelfs 50% hoger dan de normale prijzen). Het argument is dat men lang moet wachten op zijn geld, wat tot de dag van vandaag een feit is. Wat men wel vergeet, is dat dit zorgt voor het omhoogduwen van de staatsuitgaven voor de aanschaf van goederen en diensten door de staat. Als gevolg van het informeel incassosysteem, is een netwerk ontstaan van mensen uit de publieke en private sector. De ambtenaren, die bijzondere functies vervullen binnen het overheidsapparaat, spelen een cruciale rol binnen dit informele systeem. Zij zorgen ervoor dat je eerder geholpen wordt en je betaling sneller krijgt. De ‘extra 50 procent’ wordt gebruikt om de diverse schakels ‘een lekkers’ te geven, in de volksmond ‘tyuku’ genoemd. Dit systeem bestaat al heel lang en is onafhankelijk van elke regering. Het systeem is verweven in het ambtelijke, ongeacht wie aan de macht is. Personen die beschikken over de ‘lijnen binnen het informeel netwerk’, kopen de bestelbonnen op en ‘regelen’ de betaling of zorgen ervoor dat de betaling geschiedt tegen een tyuku. De handel in bestelbonnen maakt mensen met ‘lijnen’ slapend rijk. De oplossing is dat het bestel- en betaalsysteem van overheidsaankopen drastisch wordt geëvalueerd en transparant wordt. Er dient op tijd betaald te worden en er mag geen ‘bestelbonprijs’ bestaan.

Op 12 juli 2022 werd de reçufraude onthuld door DNA-lid Melvin Bouva in De Nationale Assemblee. Dankzij deze onthulling, draagt de samenleving kennis van de fraude met een onrechtmatige benadeling van de samenleving. Jammer dat dit lid tijdens de vorige regeerperiode de andere kant opkeek en het wanbeleid van die regering, slaafs goedkeurde. De regering en de CBvS bevestigden na de onthulling in DNA, dat er een vervalste betaalopdracht ter waarde van SRD 20 miljoen op 27 juni 2022 is aangeboden aan de CBvS ter afschrijving van de rekening van het ministerie van Financiën en Planning. Op 28 juni is dit ontdekt en werd de opdracht terstond geblokkeerd. Door de CBvS is vervolgens aangegeven, dat er eerder twee andere vervalste betaalopdrachten waren aangeboden ten behoeve van dezelfde persoon. Deze opdrachten waren wel uitgevoerd. Het gaat om SRD 14 miljoen op 25 april 2022 en SRD 26.9 miljoen op 14 juni 2022.

Door de publiciteit en totale verontwaardiging in de samenleving over deze reçufraude, dient de overheid een diepgaand onderzoek te verrichten naar de hele keten van de bestellingen en betalingen vanuit de overheid. Betalingen worden normaliter vanuit de Centrale Betaaldienst naar de banken gestuurd. Hoe komt het dat er vanwege de afdeling Comptabiliteit, een enveloppe extra naar de Centrale Bank gaat? Is er sprake van een uitbetalingsproces buiten het digitaal IFMIS-systeem (Integrated Financial Management Information System) of heeft IFMIS geen checks & balances? In dit geval kan er dus in het verleden (bewust of onbewust) ook gefraudeerd zijn!

Uit betrouwbare bronnen heeft de redactie van VES-INZICHT vernomen, dat sinds de invoering van IFMIS-reçu’s van vóór de transitiedatum, niet uitbetaald kunnen worden. De betrokken afdelingen van het ministerie van Financiën en Planning gaven steeds aan, dat het systeem de betaalbaarstellingen niet accepteerde. Vele afdelingen van verschillende ministeries schreven en schrijven daarom opnieuw bestelbonnen uit om de betaling aan hun leveranciers voor geleverde goederen en diensten van voorgaande jaren alsnog te kunnen betalen. Een enorme dubbeltelling in de begrotingsrekening, dus vervuilde statistieken van overheidsuitgaven. Tot welk jaar gaat dit terug? Worden de ‘oude’ reçu’s vervallen verklaard bij het uitschrijven van nieuwe bestelbonnen voor dezelfde aankopen? Het IFMIS kan de betaling niet doen, hoe zou dan de betaalbaarstelling vervallen verklaard worden? Wie is bevoegd dat te doen?

IFMIS is door de overheid in het jaar 2015 aangeschaft en zou volgens de toenmalige minister, moeten zorgen voor transparantie. “Met IFMIS wordt bijgedragen aan de verhoging van de transparantie van het financieel beleid van de regering, daarnaast wordt efficiëntere meting van prestaties van de regering bevorderd. Het IFMIS is volledig geïntegreerd en kan zelfs worden geïntegreerd met de Centrale Bank, wat zeer belangrijk is voor het voeren van fiscale en monetaire politiek”, pleitte Hoefdraad indertijd. Nu blijkt dat de overgang naar het nieuwe systeem NIET correct is gegaan. Belangrijk is om onderzoek terug te laten gaan tot de ‘cutoff date’ van IFMIS. Hoeveel openstaande rekeningen van de periode vóór de ‘cutoff date’ zijn ‘dubbel betaald’? Hoeveel zijn buiten het systeem betaald? Hoeveel staan nog open?

 Bron: VES- INZICHT-Augustus 2022