Uit nieuwe gegevens van de Wereldgezondheidsorgani-satie (WHO) blijkt dat de covid-pandemie de malariadiensten heeft verstoord, wat heeft geleid tot een duidelijke toename van het aantal gevallen en sterfgevallen. Volgens het laatste WHO World Malaria Report, waren er naar schatting 241 miljoen malariagevallen en 627.000 malariasterfgevallen wereldwijd in 2020. Dit komt neer op ongeveer 14 miljoen meer gevallen in 2020 in vergelijking met 2019, en 69.000 meer doden. Ongeveer twee derde van deze extra sterfgevallen (47.000) hield verband met verstoringen in de preventie, diagnose en behandeling van malaria tijdens de pandemie. De situatie had echter veel erger kunnen zijn. In de begindagen van de pandemie had de WHO voorspeld dat – met ernstige onderbrekingen van de dienstverlening – het aantal malariadoden in Afrika bezuiden de Sahara in 2020 zou kunnen verdubbelen. Maar veel landen hebben dringend actie ondernomen om hun malariaprogramma’s te versterken en dit worstcasescenario af te wenden.
Afrika bezuiden de Sahara draagt nog steeds de zwaarste malaria-last, goed voor ongeveer 95 procent van alle gevallen van malaria en 96 procent van alle sterfgevallen in 2020. Ongeveer 80% van de sterfgevallen in de regio zijn onder kinderen jonger dan 5 jaar. De pandemie sloeg toe op een moment dat de wereldwijde vooruitgang in de strijd tegen malaria al tot stilstand was gekomen. Rond 2017 waren er tekenen dat de fenomenale winst die sinds 2000 is geboekt, waaronder een afname van 27 procent van de wereldwijde malaria-incidentie en een afname van bijna 51 procent van het malariasterftecijfer, tot stilstand kwam. “Zelfs voordat de covid-pandemie toesloeg, was de wereldwijde winst tegen malaria afgevlakt”, zegt dr. Tedros Adhanom Ghebreyesus, directeur-generaal van de WHO. “Dankzij het harde werk van volksgezondheidsinstanties in door malaria getroffen landen zijn de ergste voorspellingen van de impact van Covid-19 niet uitgekomen. Nu moeten we diezelfde energie en toewijding aanwenden om de door de pandemie veroorzaakte tegenslagen ongedaan te maken en het tempo van de vooruitgang tegen deze ziekte op te voeren.”
Sinds 2015, de uitgangsdatum voor de wereldwijde malariastrategie van de WHO, hebben 24 landen een toename van het aantal malariadoden geregistreerd. In de 11 landen die wereldwijd de hoogste last van malaria dragen, stegen de gevallen van 150 miljoen in 2015 tot 163 miljoen gevallen in 2020, en het aantal malariadoden steeg in diezelfde periode van 390.000 tot 444.600. Om weer op het goede spoor te komen, erkennen de WHO en haar partners de noodzaak om te zorgen voor betere en rechtvaardigere toegang tot alle gezondheidsdiensten – inclusief malariapreventie, diagnose en behandeling – door de eerstelijnsgezondheidszorg te versterken en zowel binnenlandse als internationale investeringen op te voeren. Innovatie in nieuwe tools is ook een cruciale strategie om vooruitgang te versnellen. Een belangrijk nieuw preventiemiddel is RTS,S/AS01 (RTS,S), het eerste vaccin dat ooit door de WHO is aanbevolen tegen een menselijke parasiet. In oktober 2021 heeft de WHO RTS,S aanbevolen voor kinderen in sub-Sahara Afrika en in andere regio’s met een matige tot hoge overdracht van malaria door P. falciparum.
Malariadiensten leveren tegen de verwachtingen in
Ondanks de uitdagingen die Covid-19 met zich meebrengt, was tegen eind 2020 ongeveer driekwart (72%) van de met insecticiden behandelde muskietennetten verdeeld in malaria-endemische landen, zoals gepland. Dertien landen in de subregio van de Sahel in Afrika bereikten 11,8 miljoen extra kinderen met preventieve antimalariamiddelen tijdens het regenseizoen met hoge transmissie in 2020 in vergelijking met 2019. Sommige landen, met name met een lage malarialast en relatief sterke gezondheidsstelsels, boekten tijdens de pandemie zelfs winst tegen malaria. China en El Salvador werden in 2021 door de WHO als malariavrij gecertificeerd en Iran bereikte in 2020 drie opeenvolgende jaren nul inheemse gevallen. De zes landen van de subregio Greater Mekong, boeken nog steeds een indrukwekkende daling van hun aantal malariagevallen. Tegen het einde van 2020 waren er ongeveer 82.000 gevallen van malaria in de subregio, tegen een piek van 650.000 gevallen in 2012 en ongeveer 100.000 gevallen in 2019. Ondanks deze prestaties zag de Afrikaanse regio van de WHO in 2020 het aantal sterfgevallen door malaria met 12 procent toenemen ten opzichte van het voorgaande jaar, wat de gevolgen benadrukt van zelfs matige serviceonderbrekingen in een populatie die risico loopt op malaria.
“Terwijl Afrikaanse landen de uitdaging aangingen en de ergste voorspellingen van de gevolgen van covid afwendden, vertaalt het domino-effect van de pandemie zich nog steeds in duizenden levens die verloren gaan door malaria”, zei dr. Matshidiso Moeti, regionaal directeur van de WHO voor Afrika. “Afrikaanse regeringen en hun partners moeten hun inspanningen opvoeren zodat we niet nog meer terrein verliezen aan deze vermijdbare ziekte.” Volgens het rapport meldden 15 landen met een hoge malarialast in april-juni 2020 een afname van het aantal malariatests met meer dan 20 procent in vergelijking met dezelfde periode in 2019. De nationale malariaprogramma’s verspreidden in 2020 ongeveer 48 miljoen minder behandelingen. naar het voorgaande jaar. En van ‘s werelds 11 landen met de zwaarste last, boekte alleen India vooruitgang in de strijd tegen malaria. De 10 andere landen, allemaal in Afrika, meldden een toename van het aantal gevallen en sterfgevallen.
Wereldwijde doelen halen
Volgens het rapport lag de voortgang in de richting van de 2020-mijlpalen van de wereldwijde malariastrategie van de WHO aanzienlijk naast de baan. In 2020 bedroeg de wereldwijde incidentie van malaria 59 gevallen per 1000 mensen met een risico, tegen een streefcijfer van 35, waardoor het met 40 procent van de baan was. Het wereldwijde sterftecijfer was 15,3 sterfgevallen per 100 000 mensen met een risico, tegen een doel van 8,9, waardoor het met 42 procent uit de pas liep. Het bereiken van de 2030-doelstellingen van de WHO-malariastrategie, waaronder een vermindering van 90 procent van de wereldwijde malaria-incidentie en sterftecijfers tegen 2030, vereist nieuwe benaderingen, nieuwe instrumenten en een betere implementatie van bestaande.
De malariastrategie van de WHO benadrukt de noodzaak om de bestaande benaderingen van preventie, diagnose en behandeling zorgvuldig af te stemmen op de lokale context, en om de gezondheidsstelsels in het algemeen te versterken, met het oog op het bereiken van universele dekking van de gezondheidszorg. Om wereldwijde doelstellingen te halen, is ook robuuste financiering nodig. Volgens het rapport zullen de huidige financieringsniveaus (geschat op 3,3 miljard dollar in 2020) meer dan verdrievoudigen, tot 10,3 miljard dollar per jaar in 2030.
Een nieuwe methodologie toepassen
Het rapport van dit jaar paste een nieuwe WHO-brede statistische methode toe om de doodsoorzaak bij kinderen onder de vijf jaar te schatten voor alle belangrijke ziekten, waaronder malaria. De methodologie werd toegepast op 32 landen in Afrika bezuiden de Sahara, die wereldwijd ongeveer 93 procent van alle malariadoden voor hun rekening nemen. Hierdoor kwam het aantal geschatte sterfgevallen onder jonge kinderen sinds 2000 elk jaar aan het licht.
Zelfs na toepassing van de nieuwe methode bleef het malariasterftecijfer sinds 2000 een algemene neerwaartse trend; wereldwijd is het sterftecijfer voor malaria (sterfgevallen per 100.000 inwoners met risico) tussen 2000 en 2020 met 49 procent gedaald. Tussen 2019 en 2020 is het sterftecijfer voor het eerst sinds 2000 gestegen als gevolg van verstoringen tijdens de covid-pandemie .
