Taskforce tegen valutaspeculatie illegale wisselkantoren
De regering werkt hard aan de verbetering van de welvaart en het welzijn in Suriname. Dat vraagt veel tijd, omdat de problemen ernstig en structureel zijn. Omdat het Surinaamse volk snel verbeteringen wil zien, kiest de regering naar mijn mening, niet altijd voor de beste oplossingen. Het bestrijden van symptomen kan op korte termijn enige verlichting geven, maar op lange termijn schiet niemand er iets mee op. Aan de bomen groeit geen geld, dus de belastingbetaler voelt het uiteindelijk toch in zijn portemonnee.
De vorige regering heeft de doctrine van symptoombestrijding en denken op korte termijn tot kunst verheven. De consumentenprijzen werden laag gehouden door het subsidiëren van bevriende importeurs. De valutakoersen werden laag gehouden door het verstrekken van goedkope Amerikaanse dollars aan bepaalde cambio’s. De prijzen van water en stroom werden laag gehouden door subsidiëring van inefficiënte nutsbedrijven. De ziektekosten voor jongeren en seniorenburgers werden laag gehouden door een gratis verzekering. De pensioenen konden worden betaald doordat de regering de pensioenfondsen te hulp schoot. Dit alles werd gefinancierd door te lenen, te lenen en te lenen.
Zo bont als de vorige regering het maakte, maakt de huidige regering het zeker niet. Toch dreigt men af en toe weer in symptoombestrijding te vervallen. Die indruk wekte ook de presidentiële commissie Evaluatie Wet Controle Valutaverkeer en Transactie-kantoren, die 15 januari jl., haar verslag presenteerde aan president Santokhi. “Het speculeren met valuta door illegale wisselkantoren moeten we beter bestrijden. Dat doen we door het introduceren van een strenger toezicht- en handhavingsregime binnen de bestaande wetgeving. In dat kader wordt er voorgesteld een gezamenlijk taskforce in te stellen die de bevoegdheden heeft om speculatieve illegale wisselkantoren te bestrijden”, zei de voorzitter van de commissie.
Wat bepaalt de waarde van geld? Het metaal van een munt of het stuk papier van een bankbiljet is weinig waard. U vertrouwt erop dat de munt of het bankbiljet de waarde vertegenwoordigt die erop vermeld staat. Geld werd geïntroduceerd als praktisch ruilmiddel. Eerst bestond geld uit munten van edelmetaal, zilver of goud, dat zelf een zekere waarde had. Later werd papiergeld in gebruik genomen, waartegenover banken een bepaalde waarde in zilver of goud aanhielden. Tegenwoordig is een centrale bank belast met de uitgifte van geld. De directe relatie tussen het uitgegeven geld en de dekking in edelmetalen is losgelaten, maar nog steeds moet een centrale bank een zekere hoeveelheid goud en vreemde valuta, de deviezenreserve, aanhouden als zekerheid voor het geld dat in omloop is gebracht.
De belangrijkste steunpilaar voor de waarde van geld, is vertrouwen in het systeem. De bevolking moet de regering, de overheid en de monetaire autoriteiten kunnen vertrouwen. De Centrale Bank moet niet plotseling meer geld in omloop brengen, zoals met monetaire financiering gebeurt, want dan daalt de waarde van het geld. De bevolking moet ook kunnen vertrouwen op economische en financiële stabiliteit, en verstandig beleid van de regering. De president en de vicepresident hebben familieleden en vrienden benoemd op functies waarvoor zij niet in aanmerking komen. De vrouw van de president krijgt zelfs een woordvoerder. Dat schaadt het vertrouwen van de bevolking en heeft negatieve gevolgen voor de waarde van de Surinaamse dollar. Wanneer de president en de vicepresident verstandig zijn, draaien zij deze benoemingen zo snel mogelijk terug. De regering bestaat uit vrij veel ministers en het aantal ambtenaren bij de overheid is groot. Toch heeft de regering voor de besluitvorming behoefte aan adviseurs, presidentiële commissies en nu weer taskforces. Hoeveel vertrouwen geeft dat? Misschien moeten de bewindspersonen wat minder tijd besteden aan langdurige en veelvuldige formele plichtplegingen, zoals jaardagen van onbeduidende gebeurtenissen en organisaties, de in ontvangstneming van geschenken of de ingebruikname van een handreinigingsapparaat.
Het bestrijden van speculatieve illegale wisselkantoren is niet effectief voor het stabiliseren van de koers. Speculeren is namelijk geen oorzaak van een zwakke instabiele munt, maar het gevolg ervan. In Suriname zijn ideale omstandigheden gecreëerd voor speculanten, zoals monetaire financiering, een Centrale Bank die technisch failliet is en nauwelijks deviezenreserves heeft, een kunstmatig gefixeerde officiële koers die niet de reële koers is, geringe export die nauwelijks tot inkomsten in vreemde valuta leidt, en een slechte reputatie in het buitenland, waardoor buitenlandse banken geen zaken willen doen met Suriname en geldtransporten worden onderschept. Bovendien wordt speculeren uitdagender en lucratiever wanneer het bestreden wordt, en verergert de criminaliteit. Het is een illusie dat de samenleving op deze wijze maakbaar en beïnvloedbaar is. De commissie had de regering beter kunnen adviseren om de hiervoor genoemde oorzaken van de zwakke munt aan te pakken. Dan verdwijnt de speculatie vanzelf.
President Santokhi maakt zich soms ook schuldig aan de veronderstelling dat hij de wereld naar zijn hand kan zetten. Hij sprak in het ABC-radioprogramma ‘Welingelichte Kringen’, over het aantrekken van geld door de Surinaamse Staat, onder meer van Surinamers in het buitenland. Een deel van het gesprek is door ABC op YouTube geplaatst. Hoewel het gesprek over de plannen van de regering ging, gebruikte Santokhi in ruim drie minuten, tijd zestien keer het woord ‘ik’. Het lijkt te gaan om leningen aan de heer Santokhi, in plaats van leningen aan de Surinaamse Staat. Hij lijkt te zijn vergeten door wie hij is gekozen en voor wie hij werkt, het Surinaamse volk. De president wil maximaal 3½ procent rente betalen en de betaling van rente over de eerste vijf jaar uitstellen. Het is weer een illusie dat beleggers deze voorwaarden aantrekkelijk vinden. Een willekeurig beleggingsfonds biedt meer rendement tegen minder risico. De president kan mijmeren over een kapitaalkrachtige diaspora die nu al bereid is om veel geld in Suriname te investeren, maar die bestaat niet. Ook hier zal Suriname eerst zelf een aantal zaken op orde moeten brengen.
De president installeerde de commissie Evaluatie Wet Controle Valutaverkeer en Transactiekantoren op 26 september 2020. De aanleiding was de omstreden Valutawet van de vorige regering. Na brede maatschappelijke protesten tegen de wet, werd deze opgeschort. De commissie heeft na ruim drie en een halve maand haar verslag uitgebracht aan de president. Helaas is dit verslag, voor zover ik weet, nog niet gepubliceerd en kunnen het volk, de nieuwsmedia en de deskundigen, er geen kennis van nemen. De openbaarheid van bestuur staat nog in de kinderschoenen. Uit de publiciteit die de overheid aan het verslag gaf, mag worden opgemaakt dat het instellen van een taskforce die de bevoegdheden heeft om speculatieve illegale wisselkantoren te bestrijden, het belangrijkste advies van de commissie is. De voorzitter van de presidentiële commissie meent dat wanneer de taskforce optreedt tegen de speculanten, de koers van de Amerikaanse dollar zal dalen. Dat is een misvatting. Daarvoor moeten de financieel-economische en monetaire omstandigheden worden verbeterd.
Hans Moison
