Negen van de tien mensen in de zeventig armste landen, kunnen dit jaar waarschijnlijk niet worden gevaccineerd tegen COVID-19, omdat het overgrote deel van de vaccins reeds is opgekocht door rijke landen in het westen. Landen met slechts 14 procent van de wereldbevolking, hebben 53 procent van de beschikbare vaccins bemachtigd. De beschikbare doses van het Pfizer-BioNTech vaccine, die sinds december werden toegediend in Groot-Brittannië en vanaf begin 2021 in Nederland, zijn bijna volledig in handen van rijke landen. Canada bijvoorbeeld, dat de grootste hoeveelheid van het Pfizer-vaccin kocht, heeft genoeg in voorraad, om elke inwoner van het land vijf keer in te enten. Voor de meeste andere rijke landen, geldt dat ze ongeveer drie vaccins per inwoner beschikbaar hebben.

Tegelijkertijd vissen de armere landen nu achter het net en hebben in veel gevallen niet eens voldoende vaccins, om de zorgmedewerkers te beschermen.

Maar liefst 96 procent van de Pfizer-vaccins zijn al opgekocht door westerse landen. Het veelbelovende Moderna-vaccin, dat ook gekocht werd door Nederland, gaat zelfs volledig naar rijke landen. Dat is deels, omdat de inkoopprijzen van beide vaccins hoog liggen. Daarnaast moeten beide vaccins ook onder extreem lage temperaturen bewaard worden en veel arme landen beschikken niet of onvoldoende over geschikte vrieskisten.

700 miljoen doses

Oxford-AstraZeneca heeft beloofd 64 procent van de doses van zijn vaccin te beschermen voor landen in ontwikkeling. Maar de People’s Vaccine Alliance meldt dat Oxford-AstraZeneca slechts 18 procent daarvan zal klaar hebben in 2021. Bovendien zijn de meeste deals gesloten met de grote landen in ontwikkeling zoals India en China. De kleine ontwikkelingslanden zijn afhankelijk van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) en hun COVAX-programma. Zij zijn al zeker van 700 miljoen doses, maar dat is slechts voldoende voor 10 procent van de behoeftigen  in 67 van de meest arme landen. Het grote nadeel van dat vaccin is echter dat het slechts voor 70 procent effectief is. Ter vergelijking: de vaccins van Pfizer en Moderna hebben een effectiviteit van 95 procent.

Verschillende hulpverleningsorganisaties, waaronder Amnesty International, Frontline AIDS, Global Justice Now en Oxfam, hebben de handen ineengeslagen. Ze hopen hierdoor voldoende druk uit te kunnen oefenen op de vaccin-ontwikkelaars zodat die hun patenten, eventueel via de Wereldgezondheidsorganisatie, delen met andere ontwikkelaars om de effectiviteit van mindere vaccins te verhogen. Zij wijzen op de miljarden die bedrijven als Moderna en Pfizer hebben gekregen voor hun onderzoek, wat volgens de organisaties betekent dat ze de verantwoordelijkheid dragen om het algemeen belang te dienen.

Buiten de boot

De 67 landen die volgens de alliantie uit de boot vallen zijn geen landen zoals de midden-inkomenslanden Suriname, Brazilië, Indonesië of Vietnam, die er zelf ook in zijn geslaagd om bilaterale deals te sluiten.