De Stichting Nationaal Waarnemers Instituut Suriname (SNWIS), heeft een eindrapport uitgebracht over de waarneming van de verkiezingen die gehouden zijn op 25 mei 2020. Volgens het SNWIS, zijn burgers nooit eerder zo waakzaam geweest bij verkiezingen in Suriname. “Deze verkiezingen werden als geen andere in de electorale geschiedenis van Suriname gekenmerkt door een ongekend hoog niveau van burgerlijke waakzaamheid en actieve participatie door politieke organisaties. Burgers hebben het verkiezingsproces, electorale actoren en kandidaten van politieke partijen steeds kritisch en op de voet gevolgd”, zegt SNWIS in haar eindrapport.
Sociale media, het internet en mobile telefoons zijn hierbij als een uitermate doeltreffend communicatiemedium ingezet. Veel jonge Surinamers hebben deze technologie op een innovatieve manier gebruikt om kennis, ervaringen, verhalen maar ook uitingen van onvrede over en wantrouwen in de integriteit van het verkiezingsproces, sneller en krachtiger en in een grote kring te verspreiden. De gemeenschap werd gemobiliseerd, de publieke opinie gevormd en er ontstonden spontane burgerbewegingen. Sociale media werden vooral ingezet voor informatieverstrekking en om samenwerkingsverbanden tussen groepen met gemeenschappelijke doelen en/of belangen aan te gaan.
Om gehoor te geven aan de luide roep uit de samenleving om tijdige en betrouwbare informatie, omdat bekendmaking van officiële cijfers door het ministerie van Binnenlandse Zaken stagneerde, heeft het Onafhankelijk Kiesbureau (OKB) de ongebruikelijke stap gezet om op twee momenten na de verkiezingen, (landelijke) voorlopige verkiezingsresultaten te publiceren. Het OKB is immers niet de instantie die officieuze verkiezingsuitslagen publiceert. SNWIS heeft risicogebieden geïdentificeerd die de integriteit en betrouwbaarheid van het verkiezingsproces kunnen aantasten en derhalve om verhoogde aandacht vragen. Het gaat onder andere om de kwaliteit en integriteit van de kiezersadministratie en de kiezerslijst, transparantie van het verkiezingsproces, aanstellingsbeleid en bemensing van stembureaus, hoofdstembureaus en het Centraal Hoofdstembureau, de samenwerking van het OKB met andere electorale instituten en de uitleg van relevante wettelijke bepalingen en verschil in interpretatie tussen het OKB en de Regering over de Kiesregeling en de in hoofdstuk 3.3 genoemde Presidentiële Resolutie.
Voorafgaand aan de verkiezingsdag zijn ook verschillende zorgpunten geconstateerd, zoals de beperking van het recht op vrije meningsuiting door de abrupte onderbreking van een tv-programma met een opiniepeiling als onderwerp in opdracht van de zittende regering, toezeggingen van de zittende regering (gronden, werk, woningen, voedselpakketten, overheidsopdrachten) aan kiezers met het doel stemmenwinst en andere gunsten te behalen, misbruik van overheidsmiddelen door partijen en kandidaten die deel uitmaken van de coalitie, vreemdelingen die mogelijk via een ongebruikelijke naturalisatieprocedure in het bezit zijn gekomen van de Surinaamse nationaliteit; 8. Trage verstrekkingen van ID kaarten, vooral in het binnenland. De SNWIS ontving 155 meldingen van klachten en mogelijke onregelmatigheden in alle kiesdistricten via waarnemers en burgers.
Deze kunnen als volgt worden gecategoriseerd in klachten over niet naleving van de Kiesregeling, klachten over de juistheid van de kiezersadministratie en de kiezerslijst, klachten over de beïnvloeding van het stemgedrag van kiesgerechtigde personen van gevorderde leeftijd en kiezers met een beperking, lange rijen en wachttijden bij stembureaus door de COVID-19 maatregelen. Daarnaast waren er ook klachten over de selectie, het opleidingsniveau en de training van stembureauleden en de wijze waarop zij zich van hun taak hebben gekweten, klachten over het misbruik van staatsmiddelen door politieke partijen en kandidaten die deel uitmaken van de coalitie, intimidatie door een vertegenwoordiger van de zittende regeringspartij van kiezers en een stembureauvoorzitter in het kiesdistrict Nickerie en het niet naleven van de COVID-19 richtlijnen, in het bijzonder in rijen en in de tenten van de verschillende politieke organisaties buiten de stemlokalen; 10. Ernstige bezorgdheid en onrust in de gemeenschap na de verkiezingsdag over de integriteit van het verkiezingsproces en de verkiezingsuitslag. De SNWIS heeft naast het bekendmaken van misstanden, ook enkele aanbevelingen gedaan die kunnen bijdragen aan de verdere verbetering van de kwaliteit van het verkiezingsproces.
