In het zojuist verschenen nummer van het ‘Surinaams Juristen Blad’ (SJB 2014 nummer 3) zijn twee artikelen geplaatst die licht werpen op de constitutionele problemen in ons buurland Guyana. De opschorting van de zittingstermijn van het Guyanese parlement heeft niet alleen in dat land, maar ook internationaal voor beroering gezorgd. Zodanig, dat zelfs organisaties als de OAS, hun zorg geuit hebben over de waarborging van de democratie in ons westelijk buurland. Het eerste artikel is van de hand van Mr. A. Amafo, docent lucht- en zeerecht aan de Adek Universiteit, en getiteld ‘Rechtmatige opschorting zittingstermijn Guyanese parlement?’.. Het tweede is van de hand van mevrouw Mr. W. Pherai, docent staats- en bestuursrecht aan de eerder genoemde universiteit, en heeft als titel, ‘Van machtsevenwicht naar machtsoverwicht in Guyana’. Opgemerkt moet worden dat de Guyanese regeringsvorm verschilt van die van Suriname. Beide landen hebben een democratische rechtsvorm met een parlement. Suriname kent alleen gekozen parlementariërs, terwijl Guyana zowel gekozen als niet-gekozen leden van het parlement heeft, met dien verstaande dat alleen gekozen leden van de ‘National Assembly’ stemrecht hebben. Mr. Amafo typeert de Guyanese regeringsvorm als een parlementaire regeringsvorm, terwijl Mr. Pherai stelt dat het Guyanese politiek stelsel noch zuiver presidentieel, noch zuiver parlementair is. Dit laatste kan ook van het Surinaamse stelsel gezegd worden. Mr. Pherai wijst er verder op dat de Guyanese regeringsvorm gebaseerd is op het systeem van checks and balances. Enerzijds heeft de president de bevoegdheid het parlement te ontbinden of op te schorten, maar omgekeerd heeft het parlement ook het recht een motie van wantrouwen tegen de president in te dienen. Ons land kent dit systeem niet. Wij hebben geen rechtstreeks gekozen president, maar het is gebleken dat het een vrijwel onmogelijke zaak is, in ieder geval met een gewone meerderheid, de president tussentijds (voor afloop van de zittingsperiode van vijf jaar) af te zetten. Anderzijds heeft de president van Suriname ook niet de bevoegdheid het parlement te ontbinden, of op te schorten. In beide landen heeft de president wel executieve bevoegdheden, en is dus geen ceremonieel staatshoofd.

Anders dan in Suriname ontleent de president in Guyana zijn executieve bevoegdheden aan het rechtstreekse gekozen zijn door het volk. Mr. Amafo is van mening dat de Guyanese president op basis van de constitutie heeft gehandeld en dus geen grondwettelijke bepalingen heeft geschonden. Hij laat in het midden of het besluit in politiek opzicht wel correct geweest is. Vaststaat dat de oppositie die een meerderheid heeft in het Guyanese parlement, van zijn zijde een motie van wantrouwen had kunnen indienen, maar daarmede getalmd heeft. Indien de oppositie dat wel tijdig gedaan had, had de president het hoofd moeten buigen en had hij binnen negentig dagen nieuwe verkiezingen moeten uitschrijven.
Ook Mr. Pherai is van mening dat de Guyanese president binnen de constitutie heeft gehandeld, maar zij stelt dat de komende maanden zullen uitwijzen of de president voor gezag of macht gaat.

door: Carlo Jadnanansing