Ik was donderdag 22 mei 2025 bij de uitvaartdienst van Roberto Baptista in het Pandit Paragh crematorium aan de dokter Sophie Redmondstraat.  Ik ontmoette daar een kennis die mij een compliment gaf over mijn wekelijkse column in De West. Ik vertelde hem dat ik de columns wil bundelen in boekvorm.  De titel van de eerste bundel moet worden “In defense of the Creole”. In die bundel wil ik een aantal columns bijeen brengen die gaan over de creoolse cultuur. 

Santokhi heeft door dik en dun gekozen voor Brunswijk. Hij deed dat met open (en droge) ogen en uiteindelijk is wat begon als ‘de samenwerkende partijen’, geëindigd als de regering VHP-ABOP. Het is van belang te weten dat de VHP ruime keuzemogelijkheden had om te regeren zonder de ABOP. Er waren in De Nationale Assemblee andere wegen naar de meerderheid en in de VVV had de VHP zonder vorm van samenwerking, een eigen meerderheid.

Hardeo Ramadhin heeft bij verschillende verkiezingen met cijfermatige analyses, inzichten en verwachtingen gedeeld. Zijn onderbouwing is vaak gestoeld op volgbare logica. Wat keer op keer door hem aangegeven wordt, is dat veranderingen mogelijk zijn, maar dat grote omwentelingen bijna niet voorkomen, in ieder geval niet zonder een merkbaar spoor achter te laten in de periode daarvoor.

Nadat meer dan USD 20 miljoen aan infrastructureel werk onder een vergrootglas belandde bij de verkaveling van Jarikaba, maakte de president een resolute indruk door opschorting en onderzoek aan te kondigen. Terecht merkte oud-minister Somohardjo op, dat als onderzoek reden was voor zijn non-actiefstelling, de verantwoordelijke minister, die van LVV, betrokken bij Jarikaba, net zo goed thuis het onderzoek zou moeten afwachten.

Recent daagde de president economen uit om één land te noemen waar de inflatie binnen twee jaar van 60 procent naar 6 procent is gebracht. Grappig. Ik vertel ook vaak een inflatiegrap: “Inflatie is een vernietigend beest met veel ouders.’’ Dan volgt een rij van huidige en vorige leiders en burgers die wij benoemen tot papa, opa, peetvader, oppas, enzovoorts. Maar grappig is dit eigenlijk niet. 

Eenheid van bestuur was compleet zoek in de laatste regeertermijn. Dit heeft de kapitein van het schip met zoveel woorden gezegd, op een toon alsof hij over anderen klaagde. De stand van zaken bij de grote kanshebbers deze verkiezingen is van een dusdanige onderlinge verdeeldheid, dat wij ons afvragen, hoe men hopen los zand van plan is aan elkaar te lijmen. Binnen de VHP zelf heeft Chan op zijn linkervleugel een luitenant die een integriteitsargument maakt. Het is Mathoera allerminst in dank afgenomen dat zij in de regeringsvergadering projecten goedkeurt, maar bij het minste zuchtje wind, haar partij, haar coalitie en haar president, publiekelijk voor de feiten stelt en zich keert tegen projecten die zij met haar goedkeuring ondersteund heeft. Onder deze druk heeft Santokhi geloofwaardigheid ingeleverd, grote sponsoren van de partij op een kritiek moment in de verkiezingen in onzekerheid en verlegenheid gebracht, en verder stemmen verloren van kiezers die weten dat hij bij overwinning in nieuwe vorm, gewoon weer groen licht geeft om de zakken van dezelfde belanghebbenden te spekken. Daarnaast heeft Mathoera vroeger, luider, gedisciplineerder en met meer toewijding en verve, een campagne gestart met een duidelijke boodschap en een duidelijke ambitie: de president vervangen, overschaduwen en vroegtijdig als tussenpaus de geschiedenisboeken ingaan. De sfeer is te snijden in De Olifant, te meer omdat het geweten van de partij die Chan en zijn bewezen liefde voor de Sorabhkhans en de Saya’s van de wereld reeds de rug toe had gekeerd, wel op camera en in persoon, zich sterk maakt voor Mathoera als de integere leider van de toekomst. De NDP heeft een vergelijkbaar gebrek aan cohesie, nu zij met vier dagen te gaan, geen presidentskandidaat of beter gezegd, twee en een halve presidentskandidaat heeft, wat de kiezer, de vrijwilligers en de loyalisten, compleet verward. Waar Simons gelooft dat de partijleiding, die haar overweldigend is toebedeeld, de structuren en de interne regels haar redding zullen zijn, heeft Adhin zich ontpopt tot een mediamagneet, die zelfs in het hol van de leeuw nieuwe verzinsels weet te lanceren. Hij is afgegleden van technocraat tot de meest donkerpaarse verdediger van de regeertermijnen die zijn signatuur dragen. Hij komt pennen tekort om de geschiedenis te herschrijven in fantasieën die geen enkele Surinamer die het meegemaakt heeft, zich zo kan herinneren. In Adhins verhaal over de periode 2015 t/m 2020, was er meer dan genoeg geld, een stabiele koers en heeft Bouterse keer op keer Suriname gered, jawel, gered, van frontbeleid. Beide splijtzwammen delen eenzelfde strategie, namelijk het kiezersaantal bepalend te laten zijn voor wie de partij en moge-het-zo-zijn, het land Suriname mag gaan leiden. De derde intrigant speelt echter een sluwer, meer geslepen spelletje, met een hoger risico, maar een hogere beloning. Ingrid Bouterse heeft haar zinnen gezet op de chaos van de VVV. Zij maakt zich geen illusies om als populairste NDP’er de stembus aan te voeren. Maar zij heeft uit eerste hand meegemaakt, hoe de Bouterse-koorts het verstand kan laten benevelen onder een bepaald gedeelte van het volk. Zij weet bliksemsgoed dat dat gedeelte ook de meerderheid vormt van de VVV, onder welke vlag zij het instituut ook binnengestroomd zijn. De campagnevoering van de NPS, de VHP, de officiële kanalen van de NDP, BEP, A20 en DA’91 reikt maar tot 25 mei 23.59 uur. Maandag is een vrije dag en dinsdag zal bezinken wat de VHP allemaal verborgen heeft gehouden. Het feit dat Staatsolie inmiddels een bedrijf is met meer schulden dan bezittingen op de balans. Het feit dat SLM een daverend hoog seizoen nodig heeft om te kunnen vliegen. Het feit dat de koers in vrije val is en de monetaire autoriteiten de middelen niet hebben voor interventie. Het feit dat veel van de verhogingen die Santokhi beloofd heeft en in werking stelt zonder een aangenomen begroting, rechtskracht missen. Hoeveel leningen er in de periode sinds het vertrek van IMF in maart niet genomen zijn. Dit alles gaat het nieuws rondom formatie en transitie domineren, want die doofpot borrelt nu al over. Als het Chan, Jenny of Ashwin niet lukt om in De Nationale Assemblee als president verkozen te worden, dreigt een glibberig moddergevecht in de VVV, waar niet alleen die drie kandidaten, maar ook Krishna en Ingrid, kandidaten aan zich kunnen binden, blokken kunnen vormen en zand aan elkaar proberen te lijmen. Zelfs de relatief stille Ronnie en zijn wortelgoud komen dan om de hoek kijken. Dan gaat plotseling blijken dat een coalitie zonder cohesie een gevaarlijk ding is en de overgelopen overlopers enorm vatbaar zijn om terug over te steken. Denk aan al de blokken die van paars naar groep Djojo, naar geel, terug naar paars gedreven zijn. Denk aan al dat geschuif in het oosten dat voor generator djugu djugu en een rapshow, als knipperlicht van kleur gewisseld heeft. enk aan alles wat los komt en al die figuren waarvan men zegt: DNA is misschien hoog gegrepen, maar kijk hoe hard ze gewerkt hebben, hoeveel meerderjarige kinderen die familie heeft in de buurt en hoeveel vlaggen men niet voor ons opgehangen heeft. En zo kruipen en slidderen elk van hen naar Bethlehem: Chan met zijn ‘verworvenheden’ en zijn geheimen, Krishna met haar interne kompas, Ronnie met zijn opportunisme, Jenny met haar regeltjes, Adhin met zijn alternatieve werkelijkheid en Ingrid met haar achternaam en nostalgie. De coalities zonder cohesie, intern en extern, geven de garantie op een moddergevecht. En daarna moet dat samenraapsel dat elkaar niet lust, vijf jaar lang beleid gaan maken. Met de moddervlekken nog op de vlaggen. God zij met ons Suriname.

In de haast om economische hoop tastbaar te maken, lijkt de regering een gevaarlijk pad in te slaan. Het plan om burgers nu al uit te betalen op basis van toekomstige olie-royalty’s, klinkt sympathiek, maar is in werkelijkheid een financieel-politieke gok waarvan de consequenties mogelijk rampzalig kunnen zijn voor de bank, voor de overheidsfinanciën en voor het vertrouwen in de staat.

Royalty’s Voor Iedereen (RIV) is de meest misleidende naam die ooit voor een financieel product gelanceerd is. Er zijn namelijk nog geen royalty’s. Een passendere naam zou zijn: ‘geleende voorschotten voor kiezers’. Wat Santokhi met deze kernbelofte tijdens de verkiezingen doet, is dezelfde gouden eieren beloven aan het volk, welke hij in de wet op het Spaar- en Stabilisatiefonds, al heeft beloofd aan de obligatiehouders voor wie het Value Recovery Instrument relevant is.

NDP-voorzitster Jenny Simons, luidde onlangs de noodklok: “Suriname verkeert in een onmenselijke situatie, kinderen die honger lijden, ziekenhuizen zonder medicijnen, ambulances die niet rijden en brandweervoertuigen die zelf problemen lijken te hebben.’’ Ze beschrijft wijken die vergeten zijn, wegen vol gaten en harten vol zorgen. “Dit is geen politiek statement,” zegt Simons,

De aanloop naar de algemene verkiezingen is in volle gang, maar inhoudelijke debatten lijken plaats te hebben gemaakt voor geruchten, verdachtmakingen en laster. In plaats van kiezers te overtuigen door visie en beleid, kiezen sommige politieke partijen voor de slag in de onderbuik en de aanval.

In aanloop naar de verkiezingen, proberen politieke partijen zich van hun beste kant te laten zien. Beloften vliegen ons om de oren, toekomstvisies worden plots geschetst, en voormalige regeringspartijen komen met nieuwe inzichten. Maar voor velen is de maat vol. De NDP, de partij die jarenlang het land heeft bestuurd, lijkt te zijn vergeten, dat het vertrouwen van het volk niet met een mooie toespraak herwonnen wordt, maar met daden.

Negen namen circuleren in aanloop naar de verkiezingen van 2025 als mogelijke presidentskandidaten. Van gevestigde namen zoals Chan Santokhi, Ashwin Adhin en Ronnie Brunswijk tot relatief nieuwe krachten als Krishna Mathoera en Bronto Somohardjo. Maar hoe beoordeel je leiderschap in een tijd van sociaal-economische crisis en afgenomen vertrouwen in de politiek?

Aanstaande zondag kiest Suriname een nieuw parlement, maar de regeringsperiode van president Chandrikapersad Santokhi, laat een bestuurskundige warboel achter. In vijf jaar tijd riep hij bijna 100 commissies, werkgroepen en stuurgroepen in het leven. Transparantie en resultaatgerichtheid bleven uit, terwijl de kosten voor de overheid, de pan uit rezen.

Wat een historische avond had moeten worden voor de Surinaamse democratie, eindigde in een gemiste kans. Apintie Televisie kondigde een live lijsttrekkersdebat aan tussen de leiders van de vier grootste partijen: VHP, NPS, NDP en ABOP. Maar uiteindelijk bleef alleen president Santokhi over, nadat de andere partijen zich om uiteenlopende redenen, hadden teruggetrokken.

De verkiezingen komen eraan. Nog één dag scheidt het volk van een besluit, dat bepalend zal zijn voor de koers van Suriname in de komende vijf jaar en mogelijk langer. In deze cruciale laatste uren is een dringende oproep op zijn plaats: denk na. Denk goed na, voordat je je stem uitbrengt.