Even leek het alsof iedereen die een beetje bauxiet aan zijn schoenen heeft gehad, ineens deskundig was geworden als het om Chinalco ging. Het leek even op messenslijperij om de commissie en de regering onderuit te halen, in plaats van constructief bij te dragen aan een discussie om een oplossing te vinden voor de ontwikkeling van het land. Bij haast alle reacties ontbrak een suggestie, hoe het dan wel had gemoeten. Het gaat in mijn ogen mis als mensen de documenten niet lezen, maar gewoon uit de heup willen schieten om kritiek te willen leveren, omdat men tegen Santokhi is. Dan raakt de discussie vervuild. De regering kan dan ook in de loopgraven gaan, omdat die dan ook de terechte kritiek als een verborgen motief ziet. Daarmee is Suriname niet gebaat. Overigens mag de regering dat niet doen, maar dat is helaas de menselijke houding. De critici moeten zelf ook bewust zijn dat zij een bijdrage willen leveren in het belang van het land en niet in het belang van hun ‘master’ of ‘basja’. De ellende is dat je in Suriname geen eerlijke discussie kan voeren. Dat dorpse komt meteen naar boven, iedereen is aan iemand verbonden en heeft belangen en dat maakt dat men verblind wordt door valse motieven. Bij de Chinalco deal is het dus ook niet anders geweest. Er is veel op te merken over de deal en het proces. Ikzelf vind dat er veel aan schort en dat die deal door De Nationale Assemblee (DNA) in deze vorm niet goedgekeurd kan worden en aangehouden moet worden, (1) om meer tijd te nemen om alles te bestuderen en deskundigen te raadplegen, (2) om meer informatie, zoals de afgevallen voorstellen op te vragen en (3) om een bredere discussie te kunnen voeren om zo tot een evenwichtig besluit te komen over de ontwikkeling van West-Suriname, die meer is dan bauxiet winning alleen. Mijn eerdere opvatting kan je hier lezen en beluisteren:

1. Kromme start bij Chinalco deal brengt DNA in een onmogelijke positie, 11 december 2024 https://www.gfcnieuws.com/kromme-start-bij-chinalco-deal-brengt-dna-in-een-onmogelijke-positie/
2. SPEAKERS CORNER (Chinalco Tjauwmin deal), 14 december 2024 https://www.youtube.com/watch?v=TvZHTQz7Frs&t=1302s
3. Hikmat Mahawat Khan In Discussie met Anand Biharie inzake Chinnalco Deal Suriname, 15 december 2024 https://www.youtube.com/watch?v=dvxhJU8LA_o&t=2122s

In de Chinalco-overeenkomst gaat bijna niemand in Suriname vrijuit. Haast alle spelers hebben blunders begaan in het proces en de discussie.

Rol regering en parlement

De regering verzuimde haar eigen visie op de ontwikkeling van West-Suriname te delen met het land en plotseling kwam West-Suriname uit de hemel vallen en stond het op de ambitielijst, en dus op de agenda van de regering. Waarom? Er ontbreekt zoals altijd een ontwikkelingsvisie – let wel, dat is iets anders dan het meerjarenplan – voor het land en dus kan niemand en ook echt niemand, nergens op terug grijpen. Hier begint de weeffout in het proces en de aanpak. Deze fout werkte verder door in het proces. De regering heeft in 2023 een commissie geïnstalleerd met een opdracht, waarbij de regering ook alle regie als opdrachtgever losliet. Tussentijdse rapportages zijn door de regering niet met het land gedeeld. Plotseling was er een eindresultaat dat ook niet op een ordelijke wijze breed besproken is door de regering die verantwoording verschuldigd is en niet de commissie. Het parlement heeft ook niet proactief de regering ter verantwoording geroepen en bevraagd naar de visie en ambitie en naar de opdracht aan de commissie, om zo een eigen verantwoordelijkheid te laten zien. De coalitie niet, maar ook de oppositie niet! Ook de buitenparlementaire oppositie heeft niets laten merken. Zie hier het ontbreken van waarde van de politieke partijen voor het land. Komen peh? Doe sang? Ze hebben niks te bieden. De regering, met name het ministerie van Natuurlijke Hulpbronnen en minister Abiamofo voorop, die nu plotseling stoer is rond Grassalco en SLM, maar die stoerheid niet liet zien bij Chinalco, heeft in het proces alle regie laten liggen met als gevolg dat heel het land plotseling in rep en roer was toen een Chinalco deal op tafel lag. Plotseling leek een konijn uit een hoge hoed te zijn gekomen.

Rol commissie

De commissie, ondanks een ogenschijnlijk gestructureerde aanpak, heeft zich kennelijk onvoldoende gerealiseerd wat hun uitkomst betekent voor Suriname en leek onvoldoende bekend te zijn met de dynamiek in Suriname namelijk dat er een ‘geen-nyang-voor-mij-dus-niet-goed’ houding bestaat bij velen. De commissie had in overleg en in samenwerking met de regering, de tussentijdse resultaten met belangrijke en kritieke stakeholders als bijvoorbeeld DNA en de Staatsraad moeten bespreken en datzelfde moeten doen met maatschappelijk relevante organisaties zoals VSB, VES en vele Suri Bobo’s om zo de tussenresultaten te kunnen verrijken. Het is niet gebeurd. Ik denk dat het nu in ‘de rebound’ alsnog moet gebeuren. Het hele proces moet onderling – zonder Chinalco – met Suriname opnieuw doorlopen worden. Te beginnen bij de visie op West-Suriname. Hier ligt wel een grote verantwoordelijkheid bij de regering als eerste maar ook bij alle andere partijen in het land. De regie moet bij de regering liggen, waarbij de commissie de opdracht zou moeten hebben om het proces te begeleiden en de opdrachtformulering moet vooraf goed gedefinieerd worden met inachtneming van alle kritiek die is losgekomen.

Rol critici

Dat er kritiek en verbazing losbarstte, is helemaal begrijpelijk en dat moeten zowel de regering als de commissie zich aantrekken, maar niet alle kritiek was en is terecht en juist. Er zijn mensen die stellig ophitsende onzin verkondigden zonder de documenten goed gelezen te hebben. Zeer onverantwoord. Ook veel mediahuizen hebben hun microfoon opengezet voor allerlei onzinnige en foute uitspraken, zonder kritisch door te vragen. Ook hebben deze mediahuizen de documenten niet eens gelezen en als zij er iets van gelezen hebben, dan hebben zij er niets van begrepen. Sommige media hebben de documenten niet eens gezien, laat staan gelezen. De VES als een verantwoordelijke organisatie liet een te ‘goedkope’ actie zien met hun bijeenkomst. Er was geen sprake van een evenwichtige discussie en al helemaal niet met de bedoeling om tot een constructieve bijdrage in de discussie te komen. De VES had zowel de commissie als de zogeheten deskundigen laten spreken en in discussie laten gaan.  Het VES-debat leek op wat zij politici verwijten. Het debat op 19 december had als titel: ‘Bauxietontginning Bakhuys, wat willen wij?’, maar het was niets meer dan drie uur lang klagen en herkauwen van wat al twee weken lang in diverse media ook al was gezegd over wat niet goed is aan het Memorandum of Understanding (MoU) en het enige wat er over ‘wat willen wij’ nog uitkwam, was dat het parlement dit MoU moet stuiten. Niks over een visie op ‘wat willen wij met West-Suriname’. Is dit wat drie uur praten door de zogeheten Surinaamse elite, de autoriteit in Suriname, het economisch brein van het land kon opleveren? Hier zie je het gebrek aan denkkracht in het land. Als dit het uithangbord is van ‘denkend Suriname’, dan is het zorgelijk om maar niet te spreken van triest. De regering deugt niet, de commissie deugt niet, maar als je de bijeenkomst bekijkt, dan is de vraag wat er van de VES en de bezoekers deugt.Het meest stuitende in de sessie was het wedstrijdje ver plassen over wie het meest op kan nemen voor de inheemsen. Ineens is alles wat de klok slaat in Suriname een inheems probleem geworden. Ineens staan de samaritanen in de rij om het op te nemen voor de inheemsen. Suriname draait ineens om de belangen van inheemsen. In het VES-debat ging het in 80 procent van de tijd om de rechten van de inheemsen, wel of geen EFPIC en wel of geen ‘gedwongen verhuizing’. Woorden als ‘grootste misdaad van de eeuw tegen de mensheid in Suriname’ werden bijgesleept. Op sensationele wijze werden grondwetsartikelen aangehaald, om een eigen interpretatie te geven, alsof je met een briefje aan het parlement hele delen van de grondwet kan ‘overrulen’. Je hoeft geen Einstein te zijn om te begrijpen dat dit onzin is, want als het zo eenvoudig is, dan zou Santokhi al lang de hele grondwet in stukjes en beetjes aan zijn lars kunnen lappen, toch. Het was messenslijperij. Men zou verwachten dat in zo’n bijeenkomst, men meer zakelijk en professioneel zou nadenken over de deal.

De sprekers waren bijna allen demagogisch bezig. Het meest stuitende was de inleiding van Kramer die verkeerde cijfers gebruikte en zelf totaal niks kon vertellen wat er dan anders had moeten gebeuren immers als je bauxiet deskundige bent in Suriname en de pretentie hebt dat je samen met andere Surinamers ruime ervaring hebt in de industrie dan is het stuitend dat deze deskundigen het hele jaar lagen te snurken in hun hangmat, terwijl er een commissie bezig was – volgens hun – de belangen van Suriname te verkwanselen. Zij hebben lekker gewacht tot het kalf bijna verdronken was. Waarom hebben deze deskundigen niet verschillende openbare discussies gehouden over de visie op de ontwikkeling van West Suriname? Wachten zij op een nyang, een betaling voor ‘soft’ en loempia voor bijeenkomsten?  Dit typeert hoe alle discussies in Suriname verlopen. Zelf doen zij niets maar owee als er vanuit diaspora wat gezegd wordt. Voor de goede orde en volledigheid, in de Chinalco-zaak is er ook veel onzinnigs door de diaspora gezegd, dus niet alles van de diaspora is goed.  Voor de goede orde, ik wil de rechten van niemand, de inheemsen niet uitgezonderd ontnemen, maar Surinamers moeten niet overtrokken over die rechten praten.

Hoe verder

Er moet eerst goed, diep en breed gediscussieerd worden over West-Suriname en dan ook vanuit verschillende invalshoeken. Wat is de visie op West-Suriname? Wat willen wij? Een eigen hoofdlijnenplan als huiswerk voor verdere nieuwe onderhandelingen.

Het proces moet opnieuw doorlopen worden. De commissie, al dan niet aangevuld, moet de tussenresultaten via de regering met het land – relevante stakeholders – tijdig delen.

Chinalco kan en mag nog steeds de eerste in de rij staan waarmee de nieuwe visie besproken wordt, maar de lijst hoeft niet beperkt te blijven tot Chinalco. De eerder afgevallen partijen kunnen weer uitgenodigd worden als dat relevant is.

Laat dit geen verkiezingsissue zijn. Iedereen kan nog steeds scoren. De regering kan scoren door te zeggen dat zij verantwoordelijk gedrag heeft laten zien en de discussie opnieuw voeren. De oppositie kan scoren door te laten zien – oppositie zelf heeft helaas weinig laten zien – dat zij meegewerkt heeft aan een time out bij de regering. Het volk kan scoren door te laten zien dat er eindelijk een keer ordelijk gewerkt wordt aan een visie en plan.

Hikmat Mahawat Khan