Wie zich een weg baant naar de Olifant of het Kabinet, treft een breed glimlachende Santokhi deze dagen in een vreugdestemming aan. De politieke overlever, na de lange steile klom vanuit Lelydorp, die nooit vooraf een visie voor zijn presidentschap wilde formuleren, schildert met verse verf een doelwit, om waar de pijlen toevallig neerstreken.

Was hij nog een graag geziene balkon gast te Lelydorp, in plaats van de oud-president in de residentie, het Kabinet of bij de Olifant te gast te ontvangen, vertelt hij nu vriend en vijand, dat de op de vlucht geslagen veroordeelde, politiek verleden tijd is. Zonder het nadrukkelijk te zeggen, ziet hij zichzelf graag als de schaakgrootmeester, die met realiteitszin de boksring verliet tegen een agressieve vechter. En de bureaucratie, het volk en het gerecht gebruikte, om met een net het roofdier te vangen, dat met speer, andere jagers te gevaarlijk bleek. Verbonden sloot en waar nodig, het roofdier in slaap suste. Maar als een onderzeeër nimmer de route uit oog verloor.

Een karwei, deels machismo, deels intellect, deels inventiviteit, maar altijd moedig, standvastig, nationalistisch. Als hij een eerlijk korps had aangetroffen, was hij op dag één naar de man toe gemarcheerd voor arrestatie. Als hij als minister een 100 procent toegewijde president had aangetroffen in 2005, had hij het hele ‘December Gebeuren’ dan en daar opgelost.

Maar tijden vereisten rust om een economie te herstellen. En hij was (toen) de ultieme teamspeler: de technocraat die Venetiaan en Sardjoe nodig hadden, terwijl een economie gerepareerd werd en een anti-drugsbeleid, meer telden dan één verdachte of een handjevol nabestaanden. Nabestaanden in wier kamp hij Behrs, Kamperveens, Sheombars, Biemla’s en Wijngaardes leerde kennen, die hielpen een pad te effenen naar een politieke opkomst. Aan wie stilzwijgend gesignaleerd werd, dat ze in de reis niet alleen waren. Hoe moeten die zich gevoeld hebben, met de zachte landing? De geruisloze verdwijning? De lege kooi zonder veroordeelde vogel? De herdenkingen die niet langer bezocht worden, door hem en zijn wereldreizende ambtsketen?

De man die kort na aantreden “met alle Surinamers wil werken”. Tal van NDP’ers aanhoudt of vers benoemt, als zij de oversteek willen maken. En niemand van de NDP actief liet vervolgen, ondanks luid geroep dat alles de schuld was van de vorige regering, wilde in de eerste twee regeerjaren geen afstand nemen van Bouterse. Zich niet over de zaak die hem tot een politieke naam maakte, uitlaten. Zijn presidentschap was meer dan Bouterse. Antwoorden over gevangenneming, stuitten op de ongrijpbare algemeenheid over ‘Wet en Recht’.

Hoe de zachte landing ook gestructureerd werd, het geeft de president alle vertrouwen dat Bouterse uitgespeeld is als partijleider en als nationale kandidaat. De NDP is volgens hem dood. En dat resultaat, was het langetermijnresultaat en langetermijndoel van de technocraat en crimefighter. Het afnemen van het machtigste wapen van de veroordeelde, zijn greep op honderden duizenden Surinamers. De camouflage die hem zakenpartners als Pablo Escobar liet overleven.

En, comfortabel genoeg, de baan ruimen voor een tweede en derde termijn als president. Want een echt oppositioneel alternatief is er niet. Brunswijk, met wie hij nu nog een verdeelde troonkamer deelt, zal de klap van een gewijzigd kiesstelsel niet te boven komen. Rusland en de NPS onder zijn leiding kunnen het tempo en taalgebruik van het gewone volk, onvoldoende onder de knie krijgen. En de nieuwere partijen zijn verdeeld en onbekend.

De misrekening in dit alles zijn de vele paden tot herleving, beschikbaar voor de Paarse partij. De Surinaamse zwevende kiezer, roert de dikke staart van een Bell curve, onvoorspelbaar en zwiepend. Maar de honkvaste partij basis, slinkt niet zomaar voorbij een bepaald punt. En met een inflatie hoger dan 30 procent, corruptiezaken tegen zijn financiële tovenaars en een veroordeling van 20 jaar op zijn naam, leidde Bouterse een neerwaartse golf, tot grofweg 65.000 stemmen. Ook onder herberekening van het nieuwe stelsel, nog altijd de tweede grootste partij in zetelaantal. De gevangenneming is bevolen, maar veroordeling voor meervoudige moord is de kiezer niet nieuw. De NDP en VHP hebben nog altijd veel makkelijker toegang tot ‘fresh’ kapitaal voor politieke doeleinden, dan de rest van het veld. De naamsbekendheid van Jenny Simons, Ashwin Adhin en Melvin Bouva neemt niet af. En het grootste gapende gat is dat nationalisme, multi-etnische politiek en opkomen voor de arme massa, nog altijd niet overtuigend door een andere grote partij uitgedragen worden. Deze thuis gekweekte variant van nationaal socialisme mag dan een Führer op de vlucht armer zijn, het fascistisch hart klopt onverstoord verder. Het militarisme is er in de reclame-uitingen en de banden met actieve militaire en paramilitaire figuren. Bouterse zei tot aan zijn laatste optredens publiekelijk nog: “De grootste vijand van de NDP is de NDP’er zelf.” Maar daarin schuilt ook de kiem van de wederopstanding. Een verenigde politieke machine, met een duidelijke boodschap, een duidelijke doelgroep en een duidelijke stijl, blijft ook als afstervende slang, giftig in de beet. Of de voortvluchtige schim nou als inspirator optreedt, gratie te elfder ure hem tot kandidaat maakt, de verloren zoon uit New Yorks gasthuis op vrije voet overvliegt, de echtgenote zich tot Imelda Marcos of Sonia Gandhi ontpopt, de oud-DNA-voorzitter alle feministen weet te omarmen tot eindverantwoordelijkheid of Adhin het mono-etnisch alternatief aan een verzwakkende VHP achterban voorhoudt, er zijn opties. En de voorzitter van de VHP doet er goed aan, met open ogen, ze allemaal te overwegen, terwijl hij zich voorbereid op zelf Geel inruilen voor Paars.

R.B.