Het besluit van de Tweede Kamer om 800.000 euro uit het slavernijfonds over te hevelen naar de Koninklijke Marechaus-see, legt een schrijnend spanningsveld bloot in het Nederlandse politieke landschap. Aan de ene kant wordt het fonds, dat is ingesteld om bewustwording en herstel rondom het slavernijverleden te bevorderen, als een belangrijke stap gezien in het erkennen van een pijnlijk verleden. Aan de andere kant laat de overheveling zien dat een overheersend deel van de Kamer, weinig prioriteit lijkt te geven aan deze historische verzoeningspoging.
Herstel of pragmatisme?
Het slavernijfonds van 200 miljoen euro was bedoeld als een concrete invulling van de excuses die de Nederlandse regering maakte voor haar rol in het slavernijverleden. Dat het fonds nu, ondanks zijn omvang, wordt aangetast door de overheveling van 800.000 euro, werpt de vraag op in hoeverre de Kamer serieus staat achter dit symbolische herstelproces. Het argument van JA21-leider Joost Eerdmans dat het geld beter besteed kan worden aan praktische zaken, zoals grenscontroles en het aanpakken van drugshandel op de Antillen, kan vanuit een pragmatisch oogpunt logisch lijken. Maar het roept ook de vraag op of financiële middelen, toegekend voor morele en historische rechtvaardigheid, zo eenvoudig kunnen worden herbestemd zonder de oorspronkelijke intentie geweld aan te doen.
De overheveling van 800.000 euro mag dan relatief klein zijn in verhouding tot het totale budget, de symbolische impact is aanzienlijk. Het benadrukt hoe kwetsbaar herstelprojecten zijn binnen een politieke context die praktische prioriteiten stelt boven morele verplichtingen. Bovendien zet het vraagtekens bij de consistentie en duurzaamheid van de Nederlandse excuses voor het slavernijverleden.
De keuze voor aanpak van drugshandel op de Antillen is een weinig subtiele middelvinger naar de etnische groepen die het meest overschaduwd worden door het slavernijverleden, namelijk de nazaten van tot slaaf gemaakten. Het zijn overwegend personen van die komaf, die nader gecriminaliseerd en geïnstitutionaliseerd zullen worden, door exact die hoek van criminaliteit te belichten en nader te financieren. Er is geen nader budget toegekend aan voetbalvandalisme of onderzoek naar de distributie van synthetische drugs in woonwagenkampen. Het vergrootglas wordt gericht op het nest zwarte mieren.
De actie van de Kamer kan worden gezien als een signaal dat de balans tussen historische verantwoordelijkheid en actuele beleidsdoelen fragiel blijft. Als er nu al wordt gesneden in het fonds, hoe kan men dan verwachten dat de toegekende middelen effectief worden ingezet om het doel van het fonds te bereiken? Dit besluit schetst een beeld van een politiek landschap waarin morele verplichtingen het vaak moeten afleggen tegen eenzijdige pragmatische overwegingen, en waarin erkenning van historische pijn slechts gedeeltelijk wordt gedragen. Het slavernijverleden is niet zomaar een hoofdstuk dat gesloten kan worden met financiële gebaren. Het vraagt om consistentie, toewijding en een duidelijke boodschap dat de erkenning van het verleden niet ondergeschikt is aan de beleidsprioriteiten van het heden.
Het verdient daarnaast een schijnwerper op het feit, dat de economische welvaart en de sociale voorsprong van de profiteurs van slavernij, niet mogelijk en niet zo groot zou zijn geweest zonder dat verleden. Om vervolgens die verworven middelen te ontnemen, is hypocrisie en willekeur.
