Op dit moment kijkt iedereen naar DNA-leden, wat die gaan beslissen over de Chinalco deal, maar het is een onmogelijke taak die aan hen is voorgelegd. Alleen al die onmogelijke taak roept vragen op over de helderheid van geest bij degenen die dit aan hen hebben voorgelegd. De Chinalco deal is al bij de start begonnen met een kromme redenering en de commissie en de regering inclusief het ministerie van NH, ja met nadruk NH, dat tot nu toe continu de dans wil ontspringen, zijn dat krom-denken gaan blijven aflopen en nu hebben zij heel Suriname in de cirkel gebracht, want het wordt nu in rondjes redeneren: wel of geen bauxiet nu ontginnen, met of zonder Chinezen doen, met of zonder verwerking in Suriname, MoU wel of niet tekenen. Het proces en de aanpak intern naar de samenleving inclusief DNA toe, is een ‘recipe for disaster’.

Wat wordt van DNA verwacht?

DNA moet in 90 kalenderdagen, dus praktisch 60 werkdagen, een grote deal analyseren, bespreken en beoordelen, waarbij het gaat om de zeer waardevolle niet herwinbare bezittingen van Suriname die een commerciële waarde bij export zou vertegenwoordigen van ongeveer USD 22 miljard tot USD 32 miljard. Iedereen die nuchter is, alleen dawet heeft gedronken, begrijpt dat dit een onmogelijke taak is voor DNA-leden die parttime naar DNA-zaal gaan om meestal op elkaar te schelden. Naast de grote waarde, zijn er ook tal van risico’s in de deal voor het land, die ook een flinke kostenpost kunnen vertegenwoordigen en soms zelfs mensenlevens kunnen kosten, wat natuurlijk niet in USD is uit te drukken.  Wat is er mis bij de verwachting van DNA? Het gaat om de volgende aspecten die tekenend zijn voor de ‘foute agenda’ van degene die dit aan hen voorleggen.

1. Manier waarop voorgelegd

De deal is voorgelegd in een vorm van een MoU-document van meer dan 60 pagina’s, wat ondoorgrondelijk is voor velen en waardoor zij de complexiteit van de deal niet snel kunnen doorzien en daarmee ook de risico’s niet kunnen overzien. Ook al zouden alle DNA leden zeer welwillend zijn, wat totaal niet het geval is natuurlijk, dan nog lukt het hun niet om snel een en ander te doorzien. Zomaar advies inwinnen bij derden leidt tot risico’s, want voordat je het weet, eindig je via de achterdeur bij de mening van commissieleden die betrokken waren bij de deal. Dat is dan hetzelfde als aan de slager vragen over de kwaliteit van het vlees.

Wat had dan moeten gebeuren?

• De commissie had er beter aan gedaan en DNA moet daarop aansturen, om de deal in hapklare brokken aan DNA te presenteren. Hier is ook een taak weggelegd voor Abiamofo en zijn team, want zij staan direct onder DNA. Immers, wat doen zij dan de hele dag als zij bij alle dossiers steeds afwezig zijn? Men zou de deal, los van de taalkundige en juridische formuleringen, eerst goed moeten begrijpen en daarover kunnen discussiëren en dan komen daarna al die ‘scherpe slimme’ verwoordingen.
• De commissie had inzicht moeten verschaffen in hoe de vraag bij de start is geweest en waarom zij tot welke keuzes zijn gekomen. Dit geeft dan het denkproces aan, zodat DNA ook meegenomen wordt in welke andere opties er ook waren en waarvan de cie heeft afgezien. Vaak hebben die afgevallen opties elementen die tot inspiraties en tot kennisverrijking kunnen leiden. DNA kan dan ook beoordelen of de start wel goed is geweest. Immers, een ‘verkeerde’ vraag in de RFP zal ook tot een verkeerd (voor Suriname) antwoord leiden en dus tot een ‘foute deal’. Nu is DNA al die tijd in het ‘donker’ geweest en op Srefidensi is er ineens een ‘konijn’ uit een hoge hoed gekomen om in 60 werkdagen te beoordelen. Niet verstandig om het mild uit te drukken.

2. Tijdsdruk

Het bauxiet ligt daar al voordat wij allen geboren waren. Waarom is er nu plots zo een haast om snel in 60 werkdagen te moeten beslissen? De cie is zeer voortvarend te werk gegaan en in ongeveer een jaar tijd, is men gekomen van visie, expression of interest, request for proposal tot beoordeling van al die ingediende documenten en daarna tot onderhandeling en uiteindelijk tot een onderhandeld voorstel vervat in een juridisch en commercieel document. Zonder iemand van de cie tekort te willen doen, kan vastgesteld worden dat dit onmogelijk een waarborg kan bieden voor een evenwichtige, gebalanceerde en zorgvuldige evaluatie en aanpak. Onmogelijk! Een van de cruciale ‘fouten’, de krommingen in de aanpak, is dat in het heel traject geen andere organen dan de cie en mogelijk de beperkte innercircle bij de regering betrokken zijn geweest die cross checks, validaties, of second opinion hebben kunnen geven. Zoals de Engelse uitdrukking luidt: ‘With all due respect’, wij hebben in Suriname al 50 jaar ervaring met de verzamelde wijsheid in cie’s die de boel hebben verkwanseld en dus is extra check geen overbodige luxe in Suriname. Zelfs ezels leren, daarom stoten zij zich niet voor de tweede keer aan dezelfde steen. Waarom doen Surinamers dat nog wel?

Wat moet er nu gebeuren?

DNA moet minimaal het volgende vragen aan de regering c.q. de cie:

1. Waar is het businessplan van Chinalco? Wat zegt dit plan over de exploitatie en verwachtingen? En op basis van welk plan zal Suriname het bauxiet en alle mineralen in dat gebied overdragen aan Chinalco?
2. Waar is het totaalplan waarin de opties als raffinaderij en smelterij naast het mijnen zijn opgenomen? Desnoods een hoofdlijnenplan van aanpak met ruwe calculaties, zodat DNA kan beoordelen welk risico er genomen wordt en waarop er gelet moet worden bij het maken van keuzes en hoe realistisch zijn al die voorspiegelingen.
3. Waar zijn de andere proposals en wat hadden de andere partijen te bieden en waarom zijn zij dan afgeserveerd?
4. Waar is de totaalvisie van Suriname over West-Suriname en hoe past de Chinalco deal, in dat geheel? Dit, om te voorkomen dat straks door deze deal de ambitie en de droom van Suriname niet gerealiseerd kan worden.

Dit betekent dat DNA tegen de regering zegt dat de MoU voorlopig in de koelkast gaat en dat men het proces in stappen door DNA moet loodsen. DNA zegt dat men dus meer tijd nodig heeft, omdat bovenstaande benodigde documenten nog aangeleverd moeten worden en die moeten nog bestudeerd worden, om daarna tot een evenwichtige discussie te komen.

Ondanks dat de cie een presidentiële resolutie heeft, ontslaat het de ministers van NH en Financiën niet van de verplichting om in DNA verantwoording namens de regering af te leggen en met de benodigde informatie te komen.

En als straks blijkt dat de Chinalco deal na alle analyses, afwegingen en beoordelingen een hele goede deal is, wat ik betwijfel, dan krijgt iedereen alsnog een extra dawet en loempia om het te vieren, het Surinaamse volk voorop.

Hikmat Mahawat Khan