Niets in de ‘Poverty and Equity Assesment’ van de Wereldbank/IDB is informatie die Surinamers kan schokken. Niet dat 20 procent van ons in armoede leeft (gevoelsmatig is het meer). Niet dat het aan verslechterend onderwijs te wijten is. Niet dat vrouwen mannen aan het voorbijstreven zijn en dat de aansluiting tussen opgeleide starters en de arbeidsmarkt ontoegankelijk is. De open deuren zijn gapende gaten, die je als economie en als persoon zult moeten ontwijken.

Als de kans dat jij in armoede start, net zo groot is als een vinger aan jouw hand, is het jouw taak om je hoofd niet te blijven stoten tegen de steen die verwachtingen van ‘het systeem’ is. Erken dat de Surinaamse economie draait op mijnbouw, ontwaarding van de eigen munt en een onzinnig logge overheid. Als je wacht op die feiten om anders te worden, zal je pensioengerechtigd zijn en nog steeds in armoede blijven leven. Erken dat ongelijkheid, machtsmisbruik en nepotisme, wortel geschoten hebben, vanaf de eerste Zeeuwen dronken de loopplank af waggelden aan onze wilde kust. Het is leuk voor podiumtaal en voor de borreltafel, maar dat gaat jou geen stuiver dichter bij USD 7 per dag brengen en de armoedegrens lichtelijk laten overstijgen.

Wat kun je wel enigszins beheersen om los van een overheid, een kans te hebben om jouw vijf tot tien jaar aan hopelijk betaalbaar onderwijs en jouw vijfentwintig tot dertig gezonde dienstjaren in te richten, om de reis te maken van niets naar een semi-redelijk leefbaar bestaan?

Ten eerste ben je kansloos als je niets kan waar iemand je wat voor zou willen betalen. Ontwikkel een vaardigheid en werk tot het bot van je vingers te zien is. Dat doe je niet op de hoek van een straat en niet met een hangend handje in bedelstand. Met een straatbeeld dat smerig is, horeca dat er niet altijd ooglijk uitziet en goten die letterlijk zodanig dichtgroeien dat de afwatering een probleem is, kan het niet moeilijk zijn om in schoonmaak- of tuinierwerk iets te doen te vinden, hoe weinig scholing je ook gegund is. Als je daar genoeg uren in stopt, is die USD 7 op enig ogenblik in beeld. Een beter alternatief zou zijn om van tijd tot tijd een boek te lezen, de filmpjes die je bekijkt minder rond humor, geweld en porno te laten zijn en af en toe iets educatiefs te bekijken. Misschien wil je op je tenen staan en je zelfs inschrijven voor een opleiding als dat niet te veel gevraagd is. Je plaatst jezelf onmiddellijk stappen dichterbij, dan je leeftijdsgenoten met wie je in competitie bent voor arbeidsplaatsen en opdrachten.

Ten tweede ben je kansloos als je meer uitgeeft dan er binnenkomt. Ga je je laten beheersen door je behoefte of door je budget? Door wat je in je zak hebt of door wat je wenst? Hoe schamel datgene waar je het mee moet doen ook is, je doet jezelf geen genoegens door te proberen je een weg naar meer dan dat te bedelen, lenen, stelen of prostitueren, want allemaal hebben consequenties die niet in blijvende welvaart eindigen.

Ten derde ben je kansloos en saboteer je de kansen van anderen, als je de verzorgingsplicht veroorzaakt van kinderen waar je niet klaar voor bent. Zonder onderdak, vervoer, kleding en voeding voor jezelf, zijn voorbehoedsmiddelen en geheelonthouding je beste vrienden. Kinderen verzorgen kost niet alleen geld. Het kost tijd. Tijd die jij niet hebt. Want zonder investeringen en zonder vermogen, is de tijd die je inzet om vooruit te komen, het enige wat je op voorraad hebt en de wereld te bieden hebt.

Qua investeringen is je gezondheid je beste investering. Je bent in competitie met anderen die vitaminesupplementen slikken, dertig minuten beweging per dag hebben, vegetarisch zijn, nooit alcohol en tabak aanraken en zoals al eerder ter sprake kwam, voorbehoedsmiddelen gebruiken. Die daardoor op tijd aan het werk zijn. Afspraken nakomen. Vertrouwd worden met opdrachten en met kapitaal. Verze-kerd zijn en naar de huisarts kunnen, scans en medicijnen kunnen betalen. Je vierde taak is dus preventie van alles wat je kan afremmen en jezelf verzekeren tegen die mo-menten dat de donkere wolk ook jou te pakken kan hebben.

Een economie is een omgeving, geen levenslange veroordeling. Ja, het gaat belabberd. Ja, je bevindt je in een moeras dat zich van alle kanten tegen je keert, als jij een van die vijf korte vingers bent. Maar iedere economie heeft winnaars, zoals iedere omgeving beestjes heeft die naar de top van de voedselketen weten te klauteren. Het is hard. Het is bitter. Maar het is de stierlijk saaie, kogelvrije, gegarandeerde, beste route naar iets anders. Iets lichtelijk beter. Je kunt klagen of je kunt proberen. Of je kunt Wereldbank/ IDB rapporten lezen, populisten achterna lopen en verbaasd blijven over waarom je jarenlang precies blijft waar je bent begonnen.