Crisissituaties brengen dingen naar buiten die normaliter onzichtbaar blijven.  De maatschappelijke crisis laat geen enkele sector of laag van de samenleving ongemoeid.  Ecologische, economische, politieke, culturele en psychologische stoornissen grijpen op elkaar in en versterken elkaar, sterk gestimuleerd door sociale media.  Alles verandert in hoog tempo op  alle levensgebieden.  Dit veroorzaakt onzekerheid en angst.  Materiële bestaansonzekerheden en culturele onzekerheden verhogen het angstniveau van de hele bevolking maar het meest in de sociaal zwakkere groepen, die minder reserves en alternatieven hebben om tekorten op te vangen.  Het angstniveau wordt verder verhoogd door de massale productie van teksten en beelden op internet, die het door de angst verwrongen beeld dat de mensen van de wereld hebben, nog verder misvormt.

Angst

Voorheen werd de werkelijkheid voornamelijk misvormd door valse voorstellingen die door politici werden geproduceerd.  Vandaag, dankzij internet, kan elke individuele burger zijn bijdrage leveren aan de cirkelgang van misinformatie en angst.  In deze situatie van angst en wantrouwen leren we kanten van Suriname en de Surinamers kennen die vroeger op de achtergrond bleven.  We kenden de meeste van die verschijnselen al, zoals het etnocentrische stemgedrag van de kiezers en de populistische streken van de politici.  Nieuw voor ons zijn de intensiteit, de omvang en de diepte van de complicaties die zich tegenwoordig daarbij voordoen.

De cirkelgang van angst en misinformatie

Het gebrek aan saamhorigheid onder de bewoners van dit land blijkt veel ernstiger dan we voorheen dachten.  We dachten altijd dat het met de tijd wel goed zou komen met natievorming en integratie van etnische groepen.  We hielden het er op dat dit een kwesties van tijd was.  We hoefden ons niet druk te maken.  Integratie kan je niet dwingen, het moet vanzelf gebeuren, zo dachten we.  Maar het blijkt niet zo te werken.  In plaats van te verminderen, nemen de etnische excessen toe, zowel bij de politici als bij hun volgelingen.  Angsten en andere irrationele emoties drijven een eindeloze cirkelgang aan van een zichzelf versterkend proces.

Collectieve angsten verstoren het beeld dat mensen hebben van zichzelf, medemensen en wereld.  Dit verstoorde beeld versterkt op haar beurt de angsten.  Deze eindeloze herhaling van angst en misinformatie zal niet vanzelf stoppen.  Er moet ingegrepen worden.  Het ziekteproces is chronisch en leidt tot een langzame achteruitgang van alle levensfuncties van de samenleving, met name van de politiek, maar vervolgens van alle andere sectoren van de samenleving, vanaf economie tot gezondheidszorg.  Alle ministeries zijn gepolitiseerd en daardoor ook ge-etniceerd. Tegenwoordig is het normaal dat ministers en directeuren van overheidsdepartementen gekleed in partijkleuren in het openbaar verschijnen voor het openen of onthullen van een of ander bouwsel.

Racisme

We hebben een regeringscoalitie die alleen maar bij elkaar blijft omdat uit elkaar gaan op dit moment voor geen van de partijen voordelig is.  Coalitiepartners bekvechten over alles in het Parlement en opmerkelijk is de raciale ondertoon van de debatten.  We wisten altijd al dat racisme een probleem is in Suriname, maar we zagen dat vooral als iets van de Europeanen en de Aziaten.  Afrikanen en Inheemsen werden beschouwd als  groepen die minder last hebben van racistische vooroordelen.  We meenden dat het kwam doordat ze eerder bereid zouden zijn zich met andere “rassen” te vermengen. De huidige crisis heeft deze illusie gebost.

Op Facebook zien we dagelijks een stroom van racistisch getinte berichten voorbijkomen.  Een aanzienlijk deel van deze berichten hebben een anti-hindoestaanse boodschap.   Voorgangers van  evangelische gemeenten laten weten dat het Hindoeïsme een vorm van duivelaanbidding is.

De etnisering van de Hindoestanen

Terwijl de Creolen zich lijken op te maken voor een bundeling om het VHP-regiem te stoppen, zijn de Hindoestanen van hun kant bezig hun eigen etnisering te intensiveren. We zien het op sociale media en om ons heen. Aankondigingen van lezingen en andere evenementen worden gedaan in het Devanagari schrift.  Het aantal hindoetempels is in de afgelopen jaren toegenomen, evenals het aantal mensen dat de diensten in de tempels bezoekt. Ik heb hierover geen cijfers. Het zijn persoonlijke indrukken.  Ik rijd al jaren regelmatig langs de hindoetempel aan de Tweede Rijweg. Ik heb gezien hoe de tempel werd gebouwd en langzaam werd uitgebreid.  Twintig jaar geleden zag ik nooit veel bezoekers,  hooguit een paar bromfietsen en een handjevol auto’s.  Tegenwoordig is het parkeerterrein bomvol met luxe auto’s op elke religieuze hoogtijdag en dat zijn er blijkbaar een groot aantal want het is bijna elke week druk. Er zijn tal van zaken die Indiase kleding en religieuze attributen verkopen.   Er worden op de televisie meer Bollywood dan Hollywood films vertoond. De opkomst van India als grootmacht vervult de Indiase diaspora in de hele wereld met trots, ook in Suriname. Veel inhoud op sociale media in Suriname lijkt uit India over te zijn gewaaid:  beelden over hoe geweldig premier Modi is, beelden van bedevaartplaatsen aan de Ganges,  beelden van beroemde Bollywood actrices en lijsten van uitvindingen van Indiase wetenschappers (N.B.: ik wist nooit dat televisie door  een Indiër was uitgevonden).

De teloorgang van de bosneger en de opkomst van de marron 

De Hindoestanen etniseren en de Creolen hergroeperen zich. De etnische polarisatie bereikt nieuwe hoogtepunten die herinneren aan de periode in aanloop naar de staatkundige onafhankelijkheid.  De boslandcreolen oftewel Marrons vormen een probleem apart.  Ruim honderd jaar geleden, in het begin van de twintigste eeuw, bracht een delegatie van de Nederlandse regering onder leiding van een of andere jonkheer een studiebezoek aan Suriname.  In het rapport van de missie werd gezegd, dat er  aandacht moest worden gegeven aan de ontwikkeling en de integratie van de bosnegers.  De jonkheer zag de groep als een bedreiging van de toekomstige politieke stabiliteit in de kolonie. Er werd niet veel gedaan met het rapport en vandaag lijken de waarschuwingen van de jonkheer uit te komen.

De ecologie en de cultuur van de volken in het binnenland werden vernietigd door bauxiet-industrie, stuwmeer en Paranam.  Deze effecten van het kapitalisme werden  verergerd door de binnenlandse oorlog in de jaren tachtig en negentig van de vorige eeuw. Daarna volgden de jacht op goud en hout en niet te vergeten de  internationale doorvoerhandel in drugs.  Marrons, met name die in het Oosten, in het grensgebied met Frankrijk, raakten verwikkeld in de jacht op de natuurlijke hulpbronnen en de daarmee gepaard gaande illegale praktijken.

Er vormde zich in de Marron groep een nieuwe klasse van schatrijke mensen.  Er heeft zich in enkele decennia, sedert de tijd van de aanleg van het stuwmeer en Paranam en de trek naar Paramaribo, een grote culturele transformatie voorgedaan in de Marron gemeenschap. De achteruitgang van het traditioneel gezag is een  gevolg van het verlies van de controle van het volk over haar leefwereld.  Bepaalde mensen, vooral werkloze jonge mannen, vervallen tot crimineel gedrag. Deze jongeren hebben geen respect meer voor de tradities, maar ze hebben ook geen aansluiting met de waarden en normen van de stedelijke cultuur. Ze integreren niet.  Ze vallen cultureel als het ware tussen wal en schip. Tegenover de marronmannen die de criminaliteitsstatistieken bederven staan talloze succesvolle studenten en gewaardeerde   collega’s die goed geïntegreerd zijn.  Ze hebben geleerd om tussen de stedelijke leefwereld en het binnenland heen en weer te laveren, economisch, cultureel  en psychologisch. Zij zijn de mensen die zich als ondernemers en studenten, buurtbewoners, medewerkers en dienstverleners gunstig onderscheiden.

De meeste mensen maken de transformatie  van Marron naar burger zonder problemen. De huidige generaties bouwen voort op eeuwenlange processen van geleidelijke economische integratie na de afschaffing van de slavernij, toen het binnenland interessant werd voor buitenlandse investeerders op zoek naar goud, hout, balata en andere natuurlijke hulpbronnen.  Reeds in de 19e eeuw ondergingen de Marron gemeenschappen culturele en politieke veranderingen die het gevolg waren van het contact met de geldeconomie van Paramaribo.

De nieuwe schatrijke marron-elite

De goudindustrie en aanpalende informele activiteiten in de grensgebieden en de bovenlanden hebben een generatie van schatrijke zelfbewuste marronvrouwen en mannen voortgebracht.  Zij vormen een  nieuwe politieke en economische elite, die in de plaats kwam van de oude elite van dominees , onderwijzers en andere notabelen.

Deze generatie marronpolitici heeft weinig respect voor de conventies van de stedelijke politiek.  Waar anderen dit proberen te camoufleren hebben marronpolitici er geen moeite mee om in woord en daad te laten zien dat het hen uitsluitend gaat om hun eigen belang en dat van hun groep. Dat blijkt uit de uitgifte van gronden aan partijgenoten, de benoeming van ongeschikte personen op hoge posten en het strooien met geld op bijeenkomsten. De ministeries onder ABOP ministers worden gevuld met Marrons. Dit zijn geen zaken die door de ABOP zijn uitgevonden, maar ze werden wel door de ABOP naar ongekende nieuwe hoogten gestuwd.  VHP en ABOP lijken in een onderlinge competitie te zijn om wie de meeste partijgenoten kan benoemen of begunstigen voordat de verkiezingen komen.  Daarbij  volgen ze een recept dat door Johan Adlof Pengel werd uitgevonden en nadien steevast door alle regeringen werd toegepast: de ambtenarij gebruiken om baantjes en privileges te geven aan politieke medestanders.

Wantrouwen tegen stedelingen

Op een recente bijeenkomst van Platform SetiSRnan vertelde iemand over het werk dat hij doet in het binnenland.  Hij werkt voor een buitenlands mijnbouwbedrijf dat een beleid heeft gericht op samenwerking met de bevolking van de dorpen in de omgeving om lokale problemen op te lossen.  De man vertelde dat het programma geen vooruitgang boekt.  De reden hiervan is dat de mensen stedelingen niet vertrouwen.  Ook al is overduidelijk is dat een probleem wordt veroorzaakt door het gedrag van een van hen, zijn ze niet bereid mee te werken aan maatregelen om de veroorzaker te corrigeren of af te remmen.  Men blijft liever met het probleem zitten dan dat men met stedelingen samenwerkt als dat betekent dat een van hun dorpsgenoten daarbij iets gaat moeten inleveren.  Het wantrouwen van de Marrons tegen de stedelingen gaat diep. Althans, dat was de interpretatie van de spreker. Een andere uitleg zou kunnen zijn, dat de mensen niet meewerken omdat ze langs netwerken die voor buitenstaanders onzichtbaar zijn, direct of indirect betrokken zijn bij de gesignaleerde wantoestand.

Het bovenstaande moet duidelijk maken dat we met natievorming niets opschieten als we het overlaten aan de tijd. Natievorming vereist bewuste beleidsmaatregelen en continue inzet. Wetenschappers moeten onderzoeken en burgers moeten acties voeren, op straat en aan de groene tafel, politici moeten beleid maken.  Integratie en natievorming komen niet uit de lucht vallen.  Ze moeten worden aangeleerd. Leren is een zaak van regelmatig lessen herhalen, omdat het collectief geheugen  vergeetachtig is.  De meeste kiezers zijn vergeten dat de NDP de voornaamste veroorzaker is van de huidige maatschappelijke crisis en geven de schuld van de situatie aan de VHP en in het bijzonder aan president Santokhi.

Verschil tussen Nepotisme en Gangsterisme

De hierboven geschetste ontwikkelingen worden aangejaagd door sociale media.  Elke dag krijgen we een vloedgolf van racistische berichten te verwerken.  De ‘Friends and Family’ cultuur wordt terecht heftig bekritiseerd, maar het onderliggende leidmotief is een racistisch geladen emotie. De Friends and Family perikelen van de huidige regering worden op een lijn geplaatst met het gangsterisme van de vorige.  Het zijn inderdaad allebei ernstige kwalen, maar het is wel nodig om onderscheid te maken.  Friends and Family baant de weg voor corruptie, maar is op zichzelf nog geen misdaad.  In de kleine dorpsgemeenschap die Suriname is, is Friends and Family soms zelfs onvermijdelijk vanwege de kleinschaligheid van de samenleving, het kleine aantal deskundigen dat beschikbaar is en het enorme tekort aan onderling vertrouwen tussen mensen.  In onze politieke cultuur van machtsstrijd is een zekere mate van Friends and Family noodzakelijk om te kunnen overleven..

De hergroepering van de creolen

De creoolse politici zijn aan het hergroeperen.  Door het Friends and Family gedoe van VHP op één lijn te plaatsen met het gangsterisme van de NDP, wordt de weg geopend voor coalities met de NDP, een coalitie waarin er ongetwijfeld plaats gemaakt zal worden voor ABOP.   De indruk wordt gewekt dat met het vertrek van Bouterse het geen probleem meer is om met de NDP samen te werken.  De perceptie van de risico’s van een samenwerking met de NDP worden geminimaliseerd door gangsterisme gelijk te stellen aan nepotisme, de gewone regelarij en kroiwagi praktijken die we al decennia kennen in onze politiek.

 Angst vervangen door vertrouwen

Collectief geheugenverlies en angst voor raciale overheersing worden door politici gebruikt om de weg vrij te maken voor een terugkeer van de NDP in het machtscentrum. We gaan spannende tijden tegemoet.  Suriname is toe aan een transformatie. We moeten gaan van een van een krakkemikkige assemblage van groepen naar een geïntegreerde samenleving, maar we missen  de innerlijke kracht en de instrumenten om die transformatie te voltooien.  Hoe kunnen we de angst voor elkaar vervangen door vertrouwen?  Er zijn nieuwe politiek werkvormen nodig om vertrouwen op te bouwen, niet de gesloten formaties van hiërarchische politieke partijen, maar open collectiviteiten en netwerken, gelegenheidsbundelingen gericht op de oplossing van concrete materiële problemen, niet op utopische wereldverbetering.  Vertrouwen groeit in samenwerking om gedeelde issues op te ruimen.  Daarover wordt er op maandag 8 juli verder gesproken aan de Fajadjanstraat. Belangstellenden zijn welkom en kunnen contact maken met ondergetekende op 7466186.

wjbakker53@gmail.com