De Suriname Economic Oversight Board (SEOB) is van mening, dat het de hoogste tijd wordt dat gecontroleerde financiële rapporten over het boekjaar 2017-2021 gepubliceerd worden van de tien grootste staatsbedrijven. Ook moet de nieuwe aanbestedingswet ter publicatie van alle openbare aanbestedingen worden ingevoerd en daarbij ook de gegunde contracten te centraliseren en verplicht te stellen. Niet te vergeten is het raadzaam om te komen tot een governance raamwerk voor staatsbanken. Het is naar onze mening tot op heden zeer pijnlijk steeds weer te zien, dat figuren die steeds “governance” roepen, zelf de ‘good governance code’ die er bestaat in een organisatie, zoals die hoort te zijn, vertrappen. ‘Good governance’ oftewel goed bestuur, is iets waarop veel organisaties en zelfs bedrijven zich beroepen, maar de vraag is: waar trekken ze de lijn, wanneer zij in de top, zich er ook niet aan houden? Goed bestuur noemen we het toch, maar hoe goed is het bestuur dan? De leiding zou het ‘goede’ voorbeeld moeten geven, zoals het wordt gezien binnen organisatie hiërarchie. Ex-bankier Jim Bousaid heeft vaak benadrukt dat Corporate Governance en Compliance, beide gaan over de vaststelling en handhaving van beleidsregels, controles en gepast gedrag binnen bedrijven/organisaties. Deze regels worden over het algemeen intern door bedrijven zelf opgesteld, gebaseerd op deugdelijke principes voor goed ondernemingsbestuur.  Maar om terug te komen op goed bestuur binnen onze regering en in het bedrijfsleven, maar vooral binnen onze staatsbedrijven, is er enorm veel werk aan de winkel. We wachten al veel te lang op jaarverslagen van een aantal van onze parastatalen, dat overduidelijk moeite heeft om het hoofd boven water te houden. Voor aanbestedingen, kan in anticipatie reeds gewerkt worden met het toepasselijk verklaren van het ‘Aanbestedingsreglement voor Werken in Suriname’, of met een vertaling van de universele ‘beginselen van aanbestedingen’, die zowel overheden als bedrijven wereldwijd kenbaar maken, wanneer een strak omlijnd raamwerk ontbreekt. Zelfs onze Centrale Bank van Suriname (CBvS) heeft pas in november 2023 het Jaarverslag 2020 gepubliceerd op zijn website. Dit nadat de moederbank het Jaarverslag over 2015 in 2020 had gepubliceerd en in de periode daarna, de publicaties van 2016, 2017, 2018, 2019 en thans 2020. Volgens de CBvS streeft hij om het komende jaar de jaarverslagen 2021 en 2022 te publiceren, waardoor de CBvS zijn achterstand vrijwel zal hebben ingelopen.  Wij kijken uit naar dit voornemen van de moederbank. Tenminste is het duidelijk dat de Centrale Bank wel stappen onderneemt. Helaas kunnen wij dat niet zeggen van staatsbedrijven zoals de SLM, EBS, SWM, enz. Juist deze bedrijven, slokken aan garantiestellingen door de belastingbetaler of regelrechte subsidie verreweg het meeste geld op. Dit zijn ook de exacte bedrijven, waar politieke benoemingen aan de orde van de dag zijn en waarvan politici, bij het minste en geringste door ‘positieve’ nieuwtjes, zichzelf op de borst slaan over hun onmisbare persoonlijke bijdrage daaraan. We willen weten waarom jaren achtereen er geen jaarverslagen opgeleverd kunnen worden. Heeft men zulke duistere praktijken uitgehaald, dat wij nu na bijna drie jaar regering Santokhi, niet kunnen achterhalen of de bedrijven winstgevend of verlieslatend zijn? Of wanneer de ellende begonnen is en wanneer de weg naar herstel werkelijk is ingezet? Inmiddels moet je wel weten wat de status is van deze staatsbedrijven. SLM bijvoorbeeld kan nog steeds niet zonder overheidssubsidie opereren, SWM is dringend op zoek naar geld voor hoognodige reparaties en laat intussen delen van de belanghebbenden c.q afnemers, achter zonder een eerste levensbehoefte. Hoe is het mogelijk dat deze bedrijven tot op heden aan een infuus liggen en hoe lang gaat dat nog door? We weten dat goede managers niet voor het oprapen zijn, maar hoe blijven we zo doorgaan in deze misère. Het enige staatsbedrijf waar wij momenteel trots op zijn is Staatsolie, en dat is omdat er daar degelijk sprake is van ‘goed bestuur’ en een deugdelijke leiding, tijdig opleveren van cijfers, een raamwerk van governance documenten en een sfeer van compliance. Daardoor is zij als een van de weinige van de genoemde bedrijven vrijelijk in staat voor kapitaal en voor innovatie, de internationale markt te betreden. Als een inherente toewijding aan moreel juist gedrag dus geen voldoende drijfveer zou zijn, is rationeel belang van het bedrijf en de kapitaalbehoefte, dus een tweede reden, om schoon schip te houden bij de verschillende achterlopende organisaties.  Wij vragen ons af, wat er is gebeurd met de inventarisatie en aanbevelingen van alle staatsorganen (state-owned enterprises, SOEs) of die bedrijven geliquideerd of geprivatiseerd moeten worden. Het gaat om 163 opgerichte SOEs die zijn meegenomen in het rapport.  Volgens financiënminister Stanley Raghoebarsing zijn een aantal staatsbedrijven in beeld gebracht en het advies is uitgebracht, om heel wat van deze overheidsbedrijven te liquideren. Is dat al gebeurd?

Dit advies is gegeven over minimaal 30 bedrijven. Daarnaast zijn er 15 staatsbedrijven zoals SLM, Grassalco, EBS, SWM, FAI enz. die nader worden bekeken, zodat het op den duur ook met deze bedrijven goed gaat. Wel minister, het gaat naar onze mening nog steeds niet goed met een aantal van deze bedrijven. De minimumvereisten om wettelijk boven het vermoeden van wanbestuur uit te stijgen, worden niet gehaald. Wij zijn van mening, dat een aantal staatsbedrijven allang geprivatiseerd moest worden of dat er ten minste een good governance code nodig is, om het beleid te reguleren. De vergelijking in managementresultaten tussen volledige staatseigendommen en staatsparticipaties in het bedrijfsleven, is onthutsend.  Wij vragen ons vervolgens ook af, hoe het mogelijk is dat we 163 staatsbedrijven hebben en wat die precies inhouden, want wij kunnen er namelijk net 10 opsommen: de Anton de Kom Universiteit van Suriname (AdeKUS), N.V. Energie Bedrijven Suriname (EBS), Surinaamsche Waterleiding Maatschappij (SWM), Academisch Ziekenhuis Paramaribo (AZP), Regionale Gezondheidsdienst (RGD), Stichting Staatsziekenfonds (SZF), N.V. Havenbeheer (Port Management), Surinaamse Luchtvaartmaatschappij (SLM), Telesur en Grassalco. Dus welke zijn de overige ruim 150 staatsbedrijven? Van deze 10 opgenoemde bedrijven, is reeds geconstateerd, dat er een behoorlijke achterstand is in het uitgeven van financiële rapportages en het publiceren van jaarrekeningen. Het is essentieel om deze jaarcijfers te hebben, zodat er kan worden besloten of deze bedrijven geliquideerd of geprivatiseerd moeten worden. Zowel de Wet op de Jaarrekening als het Wetboek van Koophandel en goed koopmansgebruik, verplichten daar ook toe. Alleen zo kan de staat inzicht verkrijgen of er gebrek is aan capaciteit, mismanagement, gebrek aan of onvolledige financiële administratie, etc. Nogmaals, goed bestuur begint wanneer er naleving is van regels binnen een gestructureerd beleid, anders is en blijft het een ‘bacovenwinkel’. Er is al jaren behoefte aan goed bestuur en wij zijn het wachten mee dan moe. Daarbij storen zoveel van de zogenaamde leidinggevenden zich aan God noch gebod.