De Suriname Economic Oversight Board (SEOB) verwacht dat de economie in 2024 zich langzaam zal herstellen. Belangrijk is wel dat het vertrouwen van investeerders toeneemt, de wisselkoers stabiel blijft en de inflatie verder terugloopt. Volgens de SEOB kan de opstart van de offshore oliesector, een belangrijk moment voor Suriname de. “Staatsolie verwacht in het 4e kwartaal van dit jaar een Finaal Investeringsbesluit vanuit de buitenlandse maatschappij TotalEnergies en Apache voor wat betreft Blok 58. Dit project kan in totaal meer dan USD 9 miljard opleveren op de lange termijn. In geval er een positief besluit wordt genomen door de buitenlandse investeerders, brengt dit goede vooruitzichten voor de offshore oliesector, de overheid en de lokale toeleveranciers. Naast de diepzeeoliesector zal er ook gekeken worden naar olievoorraden in de ondiepe kuststrook. Echter dient er vanuit de overheid, het bedrijfsleven en de banken een strategie ontwikkeld te worden om local content, met name lokale investeringen in de niet-mijnbouwsectoren te stimuleren. Hierbij dient ook rekening gehouden te worden met de gevolgen van klimaatsverandering (bijvoorbeeld extreme droogte of extreme regenval) voor de agrarische- en toerisme sectoren”, aldus de SEOB in zijn 7e bulletin.
Nutsvoorzieningen
Hoewel de inflatie terugloopt, blijft volgens de SEOB deze gevoelig voor de aangekondigde tariefsaanpassingen voor nutsvoorzieningen. “Gezien subsidies op nutsvoorzieningen en brandstof verder worden afgebouwd in 2024, zal de inflatie hoog blijven. De BTW op nutstarieven werd bij onderhandeling met de vakbond uitgesteld tot 2024. De invoer van deze belastingen zal ook haar weerslag hebben op de inflatie. Het IMF verwacht dat de inflatie in 2024 zal uitkomen rond de 15 procent. Fiscale discipline zal noodzakelijk zijn om de stabiliteit van de wisselkoers te blijven garanderen en bestedingsinflatie uit hoofde van overheidsbestedingen te vermijden.” Vanwege de relatief hoge inflatie verwacht de SEOB dat de rentes in 2024 minstens zo hoog zullen blijven als in het voorgaande jaar.
Aanbevelingen
Het is noodzakelijk om de volgende aanbevelingen in acht te nemen ter verduurzaming van het sociaaleconomische klimaat:
- Versterken van instituten
Sterke instituten zijn essentieel voor het verduurzamen van sociaaleconomische vooruitgang. SEOB pleit daarom ervoor dat de overheid nadenkt over een IMF-2 programma Policy Coordination Instrument ter versterking van de instituten zoals ministeries, Belastingdienst, Planbureau, Rekenkamer, en het onderwijs als geheel na afloop van het huidige IMF-programma. Op Barbados en Jamaica zijn met succes IMF-vervolgprogramma’s uitgevoerd. Zowel op Jamaica als Barbados is de economie en het welzijn van de bevolking sterk gegroeid vanwege de sterkere instituten. Een IMF-vervolgprogramma zal ook het vertrouwen van financiële markten (lees: banken en andere investeerders) in de Surinaamse economie en overheid vergroten, wat zal bijdragen aan economische bedrijvigheid.
- Verduurzamen overheidsfinanciën
De SEOB benadrukt de noodzaak voor het verduurzamen van de overheidsfinanciën. De focus dient vooral gelegd te worden op fiscale discipline en het verhogen van de overheidsinkomsten. De overheid loopt nog steeds aanzienlijke inkomsten mis uit de belastingen en invoerrechten. Het doen toenemen van de overheidsinkomsten kan door effectievere belastinginning en verhoging van de bedrijvigheid in het land. Voor effectievere inkomsteninning van de overheid is het versterken van het belastinginstituut alsook de douane noodzakelijk. Naast het verbeteren van de overheidsinkomsten, dient de overheid te allen tijde haar uitgaven in toom te houden om tekorten te vermijden. De SEOB pleit in dit kader voor het instellen van formele fiscal rules om structurele overheidstekorten te verbieden. Verder dient het spaar- en stabilisatiefonds dat reeds bij wet bestaat geactiveerd te worden. De SEOB onderstreept ook de noodzaak voor het uitvoeren van een Public Sector Reform Plan. SEOB is overtuigd dat, indien het fenomeen van spookambtenaren wordt aangepakt, er meer financiële middelen vrijgemaakt kunnen worden voor een betere beloning richting de ambtenaren en het sociaal programma.
- Garanderen van sociale zekerheid
De SEOB benadrukt het belang van het garanderen van sociale zekerheid te midden van de kostenverhogende economische maatregelen. De SEOB pleit voor een effectief sociaal programma. De SEOB blijft erop aandringen dat de uitgangspunten van het sociaal programma geëvalueerd dienen te worden op korte termijn. Het sociaal programma dient zorgvuldig uitgevoerd te worden, zodat dit geen verdere druk legt op de inflatie die al hoog is. Ook dient de achterstand in uitbetalingen ingelopen te worden. De SEOB beveelt ook aan dat er een nieuw huishoudbudgetonderzoek uitgevoerd wordt, waardoor de armoedegrens accurater bepaald kan worden. De focus op het uitdelen van pakketten en goedkope levensmiddelen dient gewijzigd te worden naar een gedegen en structurele aanpak van armoede.
- Aandacht voor het midden- en kleinbedrijf
De SEOB benadrukt dat het midden- en kleinbedrijf (MKB) in Suriname niet alleen bijdraagt aan de economische bedrijvigheid, maar ook aan de werkgelegenheid. Echter blijkt de toegang tot kredietverlening, noodzakelijk voor het financieren van investeringen, één van de grootste obstakels voor het MKB. De SEOB vraagt daarom aandacht voor het activeren en promoten van productie- en garantiefondsen die de lokale productie en het MKB zullen laten groeien. Voorts zullen er door de overheid, het bedrijfsleven en de banken gesprekken opgestart dienen te worden, hoe de private sector – met name de productie – beter ondersteund zal worden. Het gemak van zakendoen (Ease of Doing Business) dient ook verbeterd te worden in Suriname om vooral het MKB te accommoderen. Suriname behoeft vooral vooruitgang op de gebieden ‘Het afdwingen van overeenkomsten’, ‘Opstarten van een onderneming’, en ‘Toegang tot Krediet’. De SEOB beveelt voorts aan dat het bedrijfsleven samen met de overheid sectorplannen ontwikkelt. Hierbij denkt de SEOB aan plannen voor het vergroten van de (internationale) concurrentiepositie van strategische sectoren. De SEOB denkt bijvoorbeeld aan de agro-processing sector, de outsourcing sector (bijvoorbeeld callcenters en andere commerciële diensten), en de ecotoerismesector. Deze sectorplannen dienen vooraf uitgedacht en opgezet te worden, zodat die tijdig uitgevoerd kunnen worden gedurende de groeifase van het herstelprogramma, met name vanaf later in 2024. Kredietfondsen zoals Surge en het Productie Krediet Fonds (PKF) kunnen effectiever ingezet worden ter ondersteuning van bedrijfsactiviteiten en vanwege de kredietbeperkingen die zijn opgelegd aan de banken.
- Corruptiebestrijding en aanpak AML/CFT
De SEOB pleit voor een structurele aanpak van corruptie en het vergroten van de transparantie vanuit de overheid. Wij bevelen ook aan de vermogens van vooraanstaande overheidsfunctionarissen openbaar te maken, in lijn met de aanbeveling van het IMF. Ook vraagt de SEOB aandacht voor de nieuwe aanbestedingswet en de Aanbestedingsautoriteit. De SEOB onderstreept het introduceren van checks and balances voor een meer solide aanbestedingsraamwerk. SEOB is content dat het blacklisting risico van Suriname wordt geweken, maar pleit niettemin voor een serieuzere aanpak door de overheid en de private sector van de AML/CFT actions voortvloeiende uit de CFATF-aanbevelingen. De SEOB pleit er ook voor functionarissen uit de private en bankensector op te nemen in de Nationale Anti-Money Laundering Commissie en/of de AML-PIU. Dit vanwege de impact die non-compliance heeft op de banken en de private sector.
