De strafrechter is in het strafproces niet lijdelijk, maar juist leidend. De objectiviteit en onafhankelijkheid behoren tot uitdrukking te komen in de diepgang van het onderzoek en het vrij zijn van vooringenomenheid, maar niet in een terughoudendheid als het gaat om een juridische of een feitelijke inschatting, vandaar dat er geen verklaring in de theorie van het strafrecht is, die herkenbaar maakt dat een rechter over vrijheidsbeneming oordeelt, dat het Openbaar Ministerie dit niet voldoende gemotiveerd heeft. Op dezelfde manier waarop er geen zaak betreffende levensberoving bekend is, laat staan meervoudige moord, waarbij geen voorlopige hechtenis bevolen is of enige zaak waarin een vrijheidsstraf in eerste aanleg of bij verstek uitgesproken is, zonder de ingevangenneming gelast is of op last en bevel van het openbaar ministerie, gevolgd is, na verstekvonnis. De uitzonderingen die de politiek, de rechterlijke macht, zij het de staande of de zittende magistratuur bereid geweest is te maken, om een bocht rondom de fysieke vrijheid van Desi Bouterse te maken, is uniek en een regelrechte uitzondering op alles wat de juristen aan alle zijden van de vervolging en berechting, ooit in de collegebanken meegekregen hebben. Men kan het hebben over maatschappelijke rust of het vermijden van confrontatie, maar recht of rechtvaardigheid, is het op grond van gelijkheid en op grond van de rechten van nabestaanden en van de overledenen als benadeelden en slachtoffers, nauwelijks te noemen.

Toen Bouterse en de overige verdachten wegbleven op de zitting van 20 december 2023, bleef de Surinaamse rechtsorde en de maatschappij met een luid weerklinkende en bekende echo zitten, familiair aan dit proces vol wendingen en vertakkingen: ‘en nu?’

Voorbijgaan aan het verweer van de verdediging, is een juiste uitkomst naar de regels en inhoud van waarheidsvinding. In het oordeel over onmiddellijke ingevangenneming, heeft het Hof een maatstaf aan motivering gesteld, die het College zelf ook ambtshalve had kunnen en moeten invullen. Tenuitvoerlegging zal volgen, weerklonk niet alleen het vonnis, maar ook de inschatting van de advocaat van de nabestaanden en in minder ronde bewoordingen, van de wederom veroordeelde. Aan de veroordeelde komt eerst de termijn van een verzoek tot gratie toe van acht dagen. Na het besluit over gratie, vindt tenuitvoerlegging zo spoedig mogelijk plaats op last van het Openbaar Ministerie. Een actieve houding van het Openbaar Ministerie, daarin kan bij te lang afwachten door de nabestaanden verzocht worden bij het Hof van Justitie. Als het Openbaar Ministerie, proactief of daartoe bewogen door nabestaanden, het Hof, maatschappelijke druk of een combinatie daarvan, uiteindelijk het bevel tot gevangenneming doet, zal dan door de politie en waar nodig met technische ondersteuning door andere gewapende machten of op verzoek, met verdere ondersteuning van samenwerkingsverbanden waar Suriname toe behoort, uitgevoerd worden in een operatie tot arrestatie, tenzij de veroordeelde voor die tijd zich vrijwillig voor het ten uitvoer leggen van de straf aanmeldt.

Het vonnis zelf dient als basis voor de nabestaanden als benadeelden, om civiel schadevergoeding van de veroordeelde te vorderen, in diverse jurisdicties. Het persoonlijk vermogen van de veroordeelde, die in Suriname een ruim inkomen geniet voor zijn diverse betrekkingen als landsdienaar, in Nederland diverse inkomsten genereert, vanwege zijn dienstperiode en woonachtigheid aldaar en zichzelf als ondernemer uitgegeven in jaren, dat politieke functies niet al zijn tijd opslokten, is doelwit voor beslagleggingen en uitwinning van de schade die het beroven van vijftien mensenlevens, waaronder beoefenaars van vrije beroepen in de bloei van hun leven in materiële en misschien zelfs immateriële zin heeft achtergelaten bij jonge gezinnen. Voeg daaraan toe dat de meervoudige moorden cumuleren naast openstaande veroordelingen voor betrokkenheid bij drugshandel, en de autoriteiten en nabestaanden hebben behoorlijk wat voorhanden met een definitief eindvonnis, dat zowel voor de vrijheid als voor het vermogen van de veroordeelde, de wending zal nemen, die al jaren geleden aan de orde had moeten zijn in een correct en gelijkmatig functionerend rechtsbestel.