Aangezien gevallen van chikungunya in de regio van Amerika in de eerste maanden van 2023 meer dan 210.000 hebben bereikt, hebben experts vorige week methoden beoordeeld om de ziektevector onder controle te houden, factoren die de verspreiding ervan vergemakkelijken en landen te ondersteunen om een groeiend aantal gevallen aan te pakken. Chikungunya is een ziekte die wordt overgedragen door de beet van vrouwelijke Aedes-muggen die besmet zijn met het chikungunya-virus. Het meest voorkomende symptoom is een abrupt begin van koorts, vaak vergezeld van gewrichtspijn die meestal twee weken aanhoudt.

Hoewel de ziektesterfte laag is, ervaren sommige patiënten slopende pijn die wel zes maanden kan aanhouden, waardoor iemands vermogen om te bewegen, te werken en voor zichzelf of anderen te zorgen, wordt aangetast.

De naam ‘chikungunya’ komt uit de Afrikaanse Makonde-taal en betekent ‘voorovergebogen van pijn’. De ziekte is geïdentificeerd in bijna 115 landen, met tot nu toe seizoensgebonden of sporadische uitbraken. In 2023 werd echter een verhoogde chikungunya-circulatie gedetecteerd in vijf landen in Amerika, veel meer dan in dezelfde periode in voorgaande jaren.

Situatie Brazilië

In Brazilië werden tot eind april van dit jaar 86,9 duizend gevallen van chikungunya gemeld, met een incidentie van 40,7 gevallen per 100 duizend inwoners van het land. Vergeleken met dezelfde periode in 2022 was er een stijging van 40%. Dit jaar waren er 19 bevestigde sterfgevallen. De hoogste incidenties van de ziekte zijn in Tocantins, Minas Gerais, Espírito Santo en Mato Grosso do Sul. Wat betreft Zika-gegevens, werden eind april 6.200 gevallen van de ziekte gemeld, met een incidentie van 3 gevallen per 100.000 inwoners in het land. Er was een stijging van 289% in vergelijking met dezelfde periode in 2022, toen 1.600 gevallen van de ziekte werden gemeld. Tot nu toe zijn er geen doden gevallen door zika.

Situatie in Amerika

Chikungunya werd voor het eerst ontdekt in Amerika in 2013 op het eiland St. Martin en had zich een jaar later verspreid naar de meeste landen in de regio. In het eerste jaar na de introductie op het continent werden meer dan een miljoen gevallen ontdekt. In de eerste vier maanden van 2023 werd een verhoogde chikungunya-circulatie gedetecteerd in de regio, met meer dan 214.000 gemelde gevallen. “Wat we dit jaar zien, zijn veranderingen in omvang en timing. De epidemie is veel eerder en met meer gevallen dan de afgelopen jaren‘’, zei Thais dos Santos, Adviseur voor Surveillance en Controle van Arbovirale Ziekten bij PAHO/WHO tijdens het EPI-WIN-webinar van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO): Chikungunya – Ervaringen van de huidige reactie op de uitbraak in Amerika. Het zwaarst getroffen land is Paraguay, dat “met 138.730 gevallen de ergste epidemie in de geschiedenis registreerde”, voegde dos Santos eraan toe. Argentinië en Uruguay meldden ook voor het eerst lokale overdracht in 2023, en Bolivia rapporteerde hoge niveaus van overdracht van zowel chikungunya (1.150 gevallen) als dengue (116.224 gevallen) – een andere ziekte die door dezelfde mug wordt overgedragen.

Ongeplande verstedelijking, transmissie door klimaatverandering

Klimaatverandering is een van de factoren die bijdragen aan de verspreiding van chikungunya. Ongebruikelijk hoge temperaturen, verwachte of toegenomen regenval en de daaruit voortvloeiende vochtigheid hebben ertoe geleid dat de Aedes-muggen aanwezig zijn in gebieden waar ze voorheen niet konden overleven. ‘’Langere periodes van warmere perioden in het zuiden van Amerika hebben ervoor gezorgd dat de mug het goed doet op plaatsen waar hij het voorheen niet goed deed’’, voegde dos Santos eraan toe. Toegenomen en ongeplande verstedelijking kan ook de verspreiding ervan stimuleren, aangezien Aedesmuggen de voorkeur geven aan stedelijke en warme omgevingen, op zoek naar waterplekken in huishoudens – zoals plantenpotten of vazen – om te broeden. Bewegingsbeperkingen tijdens de COVID-19-pandemie kunnen ook van invloed zijn geweest op vectorbestrijdingsmethoden, waardoor activiteiten zoals huiscontrolebezoeken om broedplaatsen te verwijderen, samen met insecticideresistentie, werden beperkt.

Beheersing van de ziekte

Hoewel er zeven chikungunyavaccins in ontwikkeling zijn – drie in Fase 3, klinische studies – is er momenteel geen goedgekeurd vaccin of specifieke behandeling voor de ziekte. Voor nu is de beste bescherming het vermijden van muggenbeten. Aanbevolen maatregelen zijn onder meer het gebruik van insecticiden, het gebruik van netten en het uitroeien van broedplaatsen van muggen. ‘’We moeten gemeenschappen erbij betrekken, de lokale muggenecologie en hotspots identificeren en een bestrijdingsplan en strategie ontwikkelen’’, zei panellid Dr. Thomas Scott, emeritus hoogleraar Entomologie en Nematologie aan de Universiteit van California Davis. Ziektesurveillance is ook van cruciaal belang, voortbouwend op de lessen die de afgelopen drie jaar zijn getrokken uit de COVID-19-pandemie. “De PCR-testcapaciteit is enorm uitgebreid en kan ook voor andere ziekteverwekkers worden ingezet”, zegt dr. Maria Van Kerkhove, hoofd van de afdeling Emerging Diseases and Zoonoses van de WHO. Evenzo, voegde ze eraan toe, is de capaciteit voor genomische surveillance om circulerende virussen te begrijpen, toegenomen, en landen zouden dit moeten uitbreiden naar andere ziekteverwekkers.

PAHO’s reactie

De Pan American Health Organization (PAHO) waarschuwde in januari voor toenemende gevallen van chikungunya, vooral in Paraguay, en publiceerde op 13 februari een waarschuwing waarin landen in de regio werden opgeroepen om maatregelen te nemen om de ziekte te diagnosticeren en te beheersen. De organisatie heeft sinds het begin van de uitbraak zeven technische missies uitgevoerd naar Paraguay en Bolivia om ondersteuning te bieden bij klinisch beheer, toezicht, laboratorium en geïntegreerde vectorbestrijding.

‘’We hebben duizenden clinici opgeleid, waarmee we een belangrijke leemte in de behandeling van de ziekte opvullen’’, zei dos Santos. De organisatie regelde ook snel experts uit landen met meer ervaring met het virus, zoals Brazilië, om anderen te helpen met minder of geen ervaring op het gebied van bijvoorbeeld genotypering of de behandeling van pediatrische gevallen. PAHO implementeerde ook innovatieve strategieën voor gezamenlijke bewaking tussen landen die gedeelde virtuele ruimtes gebruiken om geautomatiseerde analyse en visualisatie van casusgegevens te ondersteunen, en werkt aan een geïntegreerde tool voor vectorbeheer om landen te helpen risicogebieden voor vectorcirculatie in kaart te brengen om snelle interventies te plegen.

(Bronnen: PAHO, kaieteurnewsonline, outbreaknewstoday.com )