U bent een beetje dom!

De Surinaamse dollar is in vrije val geraakt. Een jaar geleden werd voor een euro 22 SRD neergeteld, inmiddels 40 SRD. De regering-Santokhi past kunstgrepen toe om de waarde van de nationale munt te beteugelen, zoals de regering-Bouterse dat ook deed. Een kat in het nauw maakt rare sprongen. Met deze kunstgrepen worden slechts de symptomen van een ontwricht financieel-economisch en monetair systeem bestreden. De werkelijke oorzaken worden niet aangepakt. Het enige effect van de maatregelen zal zijn dat de zwarte markt in vreemde valuta nieuw leven wordt ingeblazen. De SRD wordt er geen greintje sterker door en het vertrouwen in de overheid en de nationale munt neemt verder af.

Waarom is de SRD niet veel meer waard dan het geld dat bij het Monopoly-spel wordt geleverd? Door de fundamentele zwakten in de financieel-economische en monetaire situatie die door geen enkele Surinaamse regering wordt aangepakt. De productie en export van Suriname gaan niet toenemen zolang de overheid en de parastatale bedrijven 60.000 mensen – 10% van de gehele bevolking – een salaris betaalt. Een groot deel van hen is niet of nauwelijks productief en draagt economisch niets bij. Het is absoluut noodzakelijk dat de overheid afscheid neemt van tenminste de helft van deze mensen, waarschijnlijk is meer mogelijk, zodat zij bij bedrijven nuttig werk kunnen doen dat bijdraagt aan de economie. De meeste van de tientallen parastatale bedrijven zijn onrendabel of overbodig en moeten worden geliquideerd, geprivatiseerd of gereorganiseerd. Suriname moet niet eindeloos blijven doormodderen met quasi-werkgelegenheid die slechts nepotisme en cliëntelisme dient.

De overheidsfinanciën moeten nu eindelijk op orde worden gemaakt. De forse staatsschuld kan alleen maar worden afgebouwd door begrotingsoverschotten. De schuldeisers geven niets cadeau, omdat zij weten dat er olie voor de Surinaamse kust wordt gevonden. Sanering van het ambtenarenapparaat, reorganisatie van overheidsdiensten en afschaffing van subsidies leveren een belangrijke reductie van kosten op. De inkomsten kunnen fors toenemen door de parallelle economie te bestrijden en volledige heffing van hogere royalty’s, belastingen, accijnzen en andere heffingen. Vriendjes en vriendinnetjes van bewindspersonen, politici en ambtenaren mogen niet langer in aanmerking komen voor allerlei privileges en voortzetting van hun illegale praktijken.

De belangrijkste oorzaak van de zwakke SRD is de Centrale Bank van Suriname. Deze heeft nog steeds haar jaarverslagen over 2020, 2021 en 2022 niet gepubliceerd. De deviezenreserves zijn vrijwel nihil omdat de Centrale Bank tegenover de buitenlandse waarden en goud, grote schulden aan de algemene banken heeft vanwege de gestolen kasreserves. De jarenlange monetaire financiering heeft geleid tot enorme vorderingen op de Staat, die voorlopig niet worden afbetaald. Door het wanbeleid rond de kasreserves van de algemene banken en het opnemen van deposito’s tegen extreem hoge rente, leidt de Centrale Bank al enkele jaren miljardenverliezen. Deze worden ook als vordering op de Staat geboekt. Kortom, de ‘moederbank’, de ‘lender of last resort’, is een technisch failliet vehikel, een lege huls, een kaartenhuis dat financieel op instorten staat.

Centrale banken hebben onder meer tot taak om de waarde van een nationale munt te stabiliseren. Onder normale omstandigheden – een evenwichtige financieel-economische en monetaire situatie – kan een centrale bank de marktwaarde van een munt bijsturen door zelf transacties op de geldmarkt uit te voeren. Dat kan zijn het aankopen of verkopen van valuta, het aantrekken of uitzetten van geld of het aanpassen van rentetarieven op tegoeden die algemene banken aanhouden. Men noemt dat openmarktoperaties of OMO’s. In Suriname hebben deze niet het beoogde effect door de financieel-economische en monetaire chaos.

De afgelopen tijd heeft de Centrale Bank van Suriname op instigatie van het IMF tegen hoge rente deposito’s van banken aangetrokken om de geldmarkt af te romen en de waarde van de SRD te ondersteunen. Dit leidt alleen maar tot hoge rentelasten bij de Centrale Bank en hoge rentebaten bij de algemene banken. Het doel wordt niet gerealiseerd. Het IMF en de Centrale Bank van Suriname lijken niet te begrijpen dat dit instrument volstrekt ineffectief is. De Centrale Bank publiceert met enige regelmaat memo’s om de OMO’s te verdedigen. In het laatste communiqué – de Centrale Bank gebruikt graag deftige woorden – schiet zij uit haar slof: de critici trekken dikwijls onjuiste conclusies door onbegrip of onwetendheid. U bent gewoon een beetje dom!

De Centrale Bank betreurt het dat mensen niet lijken te weten dat de OMO’s zijn overeengekomen met het IMF. Daar heb ik begrip voor, maar dat wil niet zeggen dat de OMO’s effectief zijn. De Centrale Bank verwijst ook naar wet- en regelgeving waarin haar monetaire taak is vastgelegd. Daar heb ik ook begrip voor, maar dat wil ook niet zeggen dat de OMO’s effectief zijn. De Centrale Bank schetst uitgebreid de geschiedenis van de openmarktpolitiek, maar dat wil ook niet zeggen dat de OMO’s effectief zijn. Het IMF vereist volkomen terecht, dat de Centrale Bank de valutakoers en de rentetarieven van de algemene banken niet dicteert en zich beperkt tot het beïnvloeden van de omvang van de kredietverlening en de geldhoeveelheid.

De Centrale Bank meent dat de OMO’s tussen juli 2021 en april 2022 goed hebben gewerkt, omdat de volumedoelstellingen in deze periode grotendeels zijn gehaald. Dat is geen juiste conclusie, want de volumes van kredietverlening en geldhoeveelheid zijn geen doel op zich. Wanneer de volumedoelstellingen er niet toe leiden dat de waarde van de SRD stabiliseert, zijn alle inspanningen en kosten voor niets geweest. De Centrale Bank concludeert zelf ook, dat het doorwerken van de OMO-rentes naar depositohouders via de algemene banken (de zogenoemde rentetransmissie) niet heeft gewerkt, omdat de meerderheid van de algemene banken de spaar- en depositorentes niet heeft verhoogd, en omdat niet alle banken hebben deelgenomen aan de wekelijkse termijndepositoveilingen.

Het venijn zit ook hier in de staart. In de paragraaf ‘conclusie’ stelt de Centrale Bank, dat de toename van de netto staatsuitgaven een van de voornaamste oorzaken van geldschepping in 2022 was. Dan zou de Centrale Bank zich toch ook bewust moeten zijn van de enorme monetaire financiering in de afgelopen jaren en de kolossale verliezen, die hebben geleid tot vorderingen op de Staat van astronomische proporties. Het afromen van de geldmarkt is een druppel op een gloeiende plaat, wetende dat veel geld in omloop is dat zich manifesteert in de geconsolideerde Staatsschuld en andere posten op de balans van de Centrale Bank. In plaats van het tegen zeer hoge rente afromen van de geldmarkt, zou de Centrale Bank er in overleg met de overheid naar moeten streven dat de vorderingen op de Staat zo spoedig mogelijk worden geïnd en de Centrale Bank financieel weer wat spek op de botten krijgt. Voorlopig blijft het beoogde effect van de OMO’s, verhogen van de rente en tegengaan van waardedaling van de SRD, wishful thinking. Dat effect blijft vrijwel geheel uit, ook al beweert de Centrale Bank dat zonder OMO’s, de waardedaling nog groter zou zijn geweest.

Gelukkig concludeert de Centrale Bank uiteindelijk dat de waarde van de SRD in hoge mate afhankelijk is van evenwichtige staatsfinanciën en dat geldschepping OMO’s ineffectief maakt. Dat laatste is gebleken. Daarom moet de overheid de kosten verlagen, de opbrengsten verhogen, en de schulden aan de Centrale Bank en aan derden afbouwen. De Centrale Bank tenslotte, moet spoedig de jaarverslagen over 2020, 2021 en 2022 publiceren en haar eigen financiële positie substantieel versterken. Dan is er weer enige basis voor vertrouwen in de SRD. En nu maar hopen dat de Centrale Bank dit geen onjuiste conclusies vindt door onbegrip of onwetendheid. Misschien ben ik wel een beetje dom.

Hans Moison