Belangrijke bewakers van de rechtsstaat in Suriname, zijn advocaten, rechters, griffiers, deurwaarders en vervolgingsambtenaren bij het Openbaar Ministerie (OM). Het hoofd van het OM in Suriname is de procureur-generaal (PG), die de Staat Suriname in en buiten rechte vertegenwoordigt. Dat wil zeggen dat de PG in naam van de Staat, rechtshandelingen mag plegen. Deze vorm van vertegenwoordiging wordt juridisch onmiddellijke vertegenwoordiging genoemd.

In hoedanigheid van onmiddellijk vertegenwoordiger van de Staat Suriname, heeft het OM het mediabericht: ‘OM betreurt hoge dwangsommen door niet uitgevoerde vonnissen’, gepubliceerd. Hoewel de dwangsommen onnodig hoog opgelopen sommen betreffen die uiteindelijk door ons – de belastingbetalende burger – worden betaald, zou ik het hebben toegejuicht als het OM de regering had aangesproken op haar niet-rechtsstatelijke houding.

Suriname worstelt sinds zijn onafhankelijkheid met het verwezenlijken van duurzame ontwikkeling. Om dat doel te kunnen realiseren, is een goed geordende en functionerende samenleving vereist waarin het garanderen en bewaken van de rechtsstaat essentieel is. De rechtsstaat garandeert namelijk de vrijheden en rechten maar ook de rechtszekerheid en rechtsgelijkheid van burgers. Daarnaast biedt de rechtsstaat bescherming tegen inbreuken door medeburgers en de overheid op die vrijheden, rechten, rechtszekerheid en rechtsgelijkheid. Deze rechten, vrijheden en zekerheden stellen burgers in staat om zonder vrees voor machtsmisbruik van de overheid op een geordende en verantwoordelijke wijze bij te dragen aan de Surinaamse ontwikkeling.

In de relatie burger-overheid binnen de rechtsstaat, is ook van belang dat burgers erop moeten kunnen vertrouwen dat de overheid zich houdt aan wet en recht. Blijkbaar tornt de uitvoerende macht steeds meer aan dat vertrouwen. Uit het artikel: ‘OM betreurt hoge dwangsommen door niet uitgevoerde vonnissen’, lees ik als advocaat als eerst – uit de gepresenteerde tabel – dat Suriname in elk geval vanaf 2020 te maken heeft met een uitvoerende macht (de regering) die zich in toenemende mate niet houdt aan wet en recht. In de eerste plaats omdat de Staat steeds vaker veroordeeld wordt en in de tweede plaats omdat de regering vaker vonnissen niet uitvoert. Deze trend bij de regering, die de samenleving met goed voorbeeld moet leiden, is zeer zorgwekkend. Te meer omdat de trend van het niet naleven van wet en recht, ook waar te nemen is op verschillende andere niveaus van de samenleving. De regering dient zich ervan bewust te zijn dat zij, bij ongewijzigd gedrag, haar eigen handhavingsinstituten het gezag en de autoriteit ontneemt om de ongewenste trend van normvervaging in de samenleving te stuiten en ten goede te keren.

De onnodig hoog opgelopen bedragen aan dwangsommen zijn dus een direct gevolg van een dieperliggend gedragsprobleem bij leiders/verantwoordelijken van onze uitvoerende macht, de regering. Om die reden is het jammer dat het OM het accent alleen heeft gelegd op de manier waarop de regering de totalen van de dwangsommen laag zou kunnen houden, en niet voornamelijk op de waargenomen trend dat onze uitvoerende macht steeds vaker wordt veroordeeld voor onrechtmatig handelen of nalaten en nalaat vonnissen uit te voeren. Niet aan elke veroordeling van de Staat is een dwangsom gekoppeld, dus het aantal veroordelingen van de Staat zal aanzienlijk hoger liggen dan wat gepresenteerd is door het OM. En als het OM nu vaststelt dat de regering vonnissen mét een dwangsom steeds minder uitvoert, is het zeer aannemelijk dat de regering die vonnissen waaraan géén dwangsom is gekoppeld in nog mindere mate zal uitvoeren.

Hopelijk zal het OM spoedig een vervolgartikel publiceren waarin de samenleving geïnformeerd wordt over de wijze waarop de Staat Suriname, in het bijzonder de uitvoerende macht, het aantal inbreuken op de vrijheden, rechten, rechtszekerheid en rechtsgelijkheid van burgers zal beperken. Daarmee bewijst het OM – als onmiddellijke vertegenwoordiger van de Staat Suriname – de rechtsstaat een belangrijke dienst.

Laten wij alert en kritisch blijven en bij de benadering van de waargenomen zorgwekkende normvervaging, de bescherming van de rechtsstaat – als hoeksteen van onze democratische staat – niet simplistisch met accentverlegging ondergeschikt maken aan het dwangmiddel van de dwangsom.

Mr. M.A. Castelen, LLM & LLM

Advocaat, gespecialiseerd in staats- en bestuursrecht, mensenrechten en internationaal recht.