Wanneer het inkt over 2022 opdroogt en de Surinamer zich afvraagt of hij er op 1 januari 2023 beter voor staat dan op 1 januari 2022, laat het antwoord niet lang op zich wachten. 2022 was een jaar van ontevredenheid, koopkrachtverlies van meer dan 48 cent op iedere SRD en het jaar van het duidelijk signaal vanuit de leiding van zowel de coalitie als van de oppositie, dat de antwoorden van vandaag, wat hun betreft, de antwoorden van morgen zullen zijn. De ene organisatie met meer dan honderdduizend stemmen en met twintig zetels bij de verkiezingen van 2020, herkoos in mei 2022 zonder tegenkandidaat, de zittende president als voorzitter, met een duidelijk mandaat bij de volgende verkiezingen, de campagne en partij te zullen leiden.

De andere organisatie met meer dan vijfenzestigduizend stemmen en met zestien zetels in 2020, liet via diens Centraal Politiek Orgaan in december 2022 weten, het leiderschap van Bouterse tot minstens 2027 te verlengen en bestuursverkiezingen uit te stellen tot na de landelijke verkiezingen van 2025. De sterk vergrijsde organisatie rekent tot denkbare vervangers voornamelijk zeventigplussers die bij iedere misstap van de huidige voorzitter, het niet voorbij ‘ja’ of ‘amen’ hebben weten te brengen. Wat ooit de partij van de jeugd had moeten heten, weet diezelfde jeugd niet langer te bereiken of te begrijpen.

De ABOP, in stemmen uitgedrukt de vierde, in zetels uitgedrukt de derde en in grip op het presidentschap de meest invloedrijke politieke partij, voor sommigen, tot voor kort, de partij van de toekomst, heeft in 2022 een voormalig bestuurslid en zittend assembleelid geschorst, voor kritiek op de leiding. Dezelfde voortvarendheid was er niet voor bijvoorbeeld verdenking van grootschalige cocaine handel, moord en gewelddadige voortvluchtigheid van de zittende ondervoorzitter. Die heeft zelfs mogen rekenen op meer dan een presumptie van onschuld, vanuit zijn partijleider en vicepresident, die bereid is het Openbaar Ministerie en diens zittende president, in wantrouwen onder te dompelen, als het de vervolging van de ooit populaire social media clown in kwestie betreft.

In augustus 2022 kwam het Constitutioneel Hof tot het oordeel, dat het districtenstelsel en de zetelverdeling zoals in de Kiesregeling vervat, in strijd zijn met het discriminatieverbod vervat in de Grondwet, het Inter Amerikaans Verdrag voor de Rechten van de Mens en het Internationaal Verdrag inzake Burger en Politieke Rechten. Dit onderdeel van de Kiesregeling, dient buiten toepassing gelaten te worden, de bepalingen dienen door de wetgever gewijzigd te worden en de verkiezingen van 25 mei 2022 dienen normaal voortgang te vinden. De uitspraak heeft van mw. mr. Serena Muntslag-Essed, als advocaat in diens functie en als persoonlijke indiener van het verzoek tot toetsing, de meest impactvolle advocaat en politicus van het jaar gemaakt. Haar besluit binnen een maand na de uitspraak, om de partijpolitiek voorlopig te verlaten, is dan ook een verlies voor het politiek landschap en een treurige aanwijzing, dat zij die verandering teweeg kunnen en willen brengen, de stembus steeds minder als de aangewezen weg daarvoor inschatten.

Huishoudens kunnen zich nog maar de helft van wat zij eerder in de winkel kochten veroorloven. Veel van dit was halverwege het jaar al voelbaar, toen drukbezochte en lang aanhoudende straatprotesten onder communicatie en coördinatie van de Organic Movement, druk plaatsten op de zittende regering om een eind te maken aan nepotisme, grootschalige dubieuze gronduitgiften terug te draaien, stroom-, water- en brandstofprijzen te verlagen, op te treden tegen seksueel molest en de medische zorg voor kinderen te garanderen.

De regering heeft lege toezeggingen gedaan, slinks tijd gerekt en middels anti-campagne, karaktermoord en ambtelijke rancune, de communicatie en coördinatie van de beweging verstoord en ontmoedigd. Ondanks het feit dat op geen van de punten op de eisenlijst, verbetering kwam, hebben demonstraties zich incidenteel voortgezet vanuit bestaande organisaties en het vakbondswezen, maar later in het jaar niet meer het crescendo bereikt, dat Santokhi diens reisschema deed aanpassen, diens luisterbereidwilligheid deed verkondigen en Brunswijk publiekelijk liet beloven, nepotisme in te zullen dammen. De doodsteek voor de beweging was echter het moment, waarop NDP-voorzitter Bouterse op diens partijpolitiekpodium tot ondersteuning voor de protestacties opriep, zonder zelf ooit op straat te verschijnen en stellig zijn vingerafdrukken probeerde te vervalsen op demonstraties die een apolitiek karakter hadden tot dan toe. Het gecultiveerd inclusief karakter van de protestacties werd daardoor ondermijnd en de natuurlijke argwaan van de Surinaamse burger, voor iedere verandering waar inspanning bij hoort, was voorzien van een extra excuus om thuis te blijven.

In september 2022 nam Armand Achaibersing om persoonlijke redenen afscheid als minister van Financiën en Planning. De stuurloze en verhitte economie kreeg ruim twee maanden de tijd, terwijl er met wereld rondreizende half om half vervanging, ad interim en Zoom calls geëxperimenteerd werd, voor wat door moest gaan als leiding van een departement. Het moment dat een centraal aanspreekpunt nodig was, viel echter samen met het wereldtournee van de maar matig geïnteresseerde president in diens rol als CARICOM-voorzitter en het paniekvoetbal van de bejaarde amateurvoetballer en amateur-econoom en dubieus goudmiljonair die in zijn afwezigheid op zijn beurt experimenteerde met het bedreigen van iedere economische stakeholder, het verkondigen van een maximum koers zonder instrumentarium, het op enig ogenblik willen bedreigen van de koers zelf (als onlichamelijk fenomeen) en het verwijzen naar ‘opstappen’ bij een koers die vervolgens prompt bereikt en overschreden werd.

Suriname was van tijd tot tijd getuige van wat thuisoptredens van de regeringsband op wereldtournee. Immers moest in september 2022 Mark Rutte ontvangen worden voor het tappen van een biertje, het bezoek aan Fort Zeelandia met een demonstratieve les in fatsoen aan een verwarde, doch restrictieve president Santokhi en het persoonlijk voor werk met betrekking tot het koloniaal en slavernij verleden. De ‘komma’ van excuses in december 2022 zou volgen, maar overige leestekens of euro tekens bleven uit, de ondersteuning die de Surinaamse regering vooralsnog uit het bezoek heeft weten te bedingen is voornamelijk van de variant van voornaam noemerij, ‘technische ondersteuning’ die geen geld kost en al helemaal niets oplevert en de lege betekenisloze woorden van een gezamenlijke toekomst. Wie voor redding uit deze donkere dagen richting de Noordzee kijkt, moet dat toch vooral doen in de richting van familiesteun. Rutte was zich van een restrictief visumbeleid en het actief weren van Surinaamse inreizenden of migranten, niets specifiek bewust. Dat gebeurt toch vooral allemaal buiten zijn gezichtsveld en als het al plaatsvindt, min of meer toevallig, Europees of op een manier waar zijn regering, niets aan zou kunnen doen. Vergeving was er overigens alom, want Santokhi en Brunswijk stonden breed glimlachend bij iedere gelegenheid de schop aan te reiken, waarmee zand over het koloniaal verleden geworpen kon worden. De mantel der liefde die voor acht weken Organic, geen ruimte bood, was maar al te uitgebreid om vierhonderd jaar aan geschiedenis te verdoezelen, zodat onze gast met lege handen zich geen moment ongemakkelijk hoefde te voelen en wij niet in achternamen of functie vermeldingen hoefden te vervallen. Gelukkig waren de ‘excellenties’ niet verroest en werden die keurig van stal gehaald, toen de rood-wit-blauwe vliegmachine de landingsbaan al snel weer verliet.

Aan het zogenaamd eigen Surinaams programma, dat enkel door het IMF goedgekeurd en op toegezien wordt, kon Suriname niet voldoen op een manier die de derde tranche aan balanssteun mogelijk maakte. Maanden aan uitstel, zag de regering verstoken van tientallen, straks wel honderden miljoenen waarop gerekend werd, al was het maar tijdelijk om de koers in enig balans middels omloop, te kalmeren. Een ander heet hangijzer is dat het IMF het enige is dat tussen onze schatkist en de hooivorken van onze internationale schuldeisers staat.

In december 2022 kreeg Suriname het nieuws, dat ondanks nauwere monitoring en strikte doelstellingen betreffende wetgeving, handhaving en versterking van instituten, CFATF nog niet tot blacklisting overgaat. Ons bankverkeer en handelsverkeer komen niet per direct stil te liggen, maar hervormingen zijn noodzakelijk. Het beetje ademruimte dat ons gegund is, biedt aan het einde van het jaar, een zeldzaam moment van opluchting in een jaar waar nationaal prestige enorm te lijden heeft had.

VOORUITBLIK 2023

De vaker uitgestelde Final Investment Decision (FID), wordt komend jaar verwacht. Hiermee zullen de ontwikkelingen op het gebied van natuurlijke hulpbronnen en de spin off die economisch verwacht wordt, hopelijk voldoende vaste vorm aannemen, voor spaarders, financierders en investeerders, nationaal en internationaal, om de keuzes voor de mid-lange periode, aan de hand van feiten en cijfers te maken. Hoe de beslissing er ook uit komt te zien, er is lang genoeg op duidelijkheid gewacht.

Als de duidelijkheid eruit blijkt te bestaan, dat onze mijnbouw koorts plaats moet maken voor het realisme van diversificatie, is dat nieuws dat liever ruim voorafgaand aan de verkiezingen kan komen, dan kort tevoren. Als het nieuws duidt op substantiële inkomsten uit olie en uit gas, dan is ook dat informatie, waar volk, burger, kiezer en ondernemer, een aanloop heen verdienen.

De juristen verwachten, ook met de meest recente processuele manoeuvres vanuit de verdediging, het komend kalenderjaar een definitieve uitspraak van het Hof van Justitie in het 8 Decemberstrafproces. De juridische anomalie met betrekking tot het uitblijven van voorarrest, het uitblijven van gevangenneming en het oeverloos geduld voor de gezondheidsperikelen van een in eerste aanleg reeds veroordeelde, in hoger beroep nog altijd (hoofd)verdachte, zullen dan ten einde zijn.

De invoering van het diep bevlekt, ondernemer beknellend en corruptie stimulerend stelsel van Belasting over de Toegevoegde Waarde, verloopt chaotisch, slordig en zonder publiek draagvlak. Echter wordt alles uit de kast getrokken om de fictief geprojecteerde tientallen miljoenen als verplicht huiswerk aan het IMF te kunnen laten zien in de eerste helft van 2023. Rampspoed is een understatement van de politieke verwachtingen en gevolgen van dit fiscaal gedrocht, dat aan de handhaving, inning en anti fraude capaciteit van de Belastingdienst geen millimeter zal veranderen.

Nieuwe politieke bewegingen of erger nog, nieuwe politieke partijen verrijzen dan ook als paddenstoelen uit de grond, of als schimmel op de geïrriteerde huid. Frappant is dat in plaats van het grondwettelijk verplicht pad van een beginselprogramma of het politiek gezond werk van wijk aan wijk, huis tot huis bezoek met een kennis makende boks of een luisterend oor richting de kiezer, elk van deze eenmansfracties en eendagsvliegen een heel repertoire overslaat om vrijwel meteen, straat activisme als springplank te willen gebruiken voor partijpolitiek.

Of in die bandering de potentie schuilt, de bijdrage te leveren om 2023 tot een jaar van tevredenheid voor de Surinaamse burger of geschiedenisboeken te maken, geniet meer twijfel dan gezond is, voor iets nieuws.

Keerpunt wil hen die zich tot ons wenden voor een vleugje nieuwjaarsoptimisme, dan ook graag verwijzen naar de diverse kalenders, sociale media en overige bronnen van escapisme. Wij zullen ook komend jaar trachten te rapporteren naar waarheid en realisme.