De beleidsnotitie ‘Actieplan Staatsbedrijven’, is onlangs overhandigd aan president Chandrikapersad Santokhi en de Raad van Ministers. Dit document is samengesteld door een commissie dat begin dit jaar werd samengesteld uit mensen die hun sporen hebben verdiend in de gemeenschap, zoals Jim Bousaid, Glenn Gersie en Viren Ajodhia. De commissie was belast met de inventarisatie van alle staatsorganen (state-owned enterprises, SOEs) met het doen van aanbevelingen of die bedrijven geliquideerd of geprivatiseerd moeten worden.

Het gaat om 163 opgerichte SOEs die zijn meegenomen. ‘’Ook de vraag of deze bedrijven van belang zijn voor overheidsstrategie, is aangehaald in dit document”, aldus de gewezen minister van Financiën, Armand Achaibersing, tijdens zijn laatste persconferentie. “De implementatie van de aanbevelingen worden daar besproken en of die uitgevoerd moeten worden.” De redactie van De West heeft de hand weten te leggen op het voormelde document en zal in het kader van de verschillenden analyses en adviezen met betrekking tot de SOEs, de komende week een aantal artikelen hieraan wijden.

EBS

Een van aanbevelingen van de SOE Commissie is het onderzoek doen naar mogelijkheden voor operationele en financiële verbetering. Als pilot is door Ernst & Young Accountants, een dergelijk onderzoek in mei 2022 uitgevoerd bij de N.V. Energiebedrijven Suriname (EBS). Het rapport is gepubliceerd op de webpagina van de Energie Autoriteit Suriname (EAS).

De pilot wijst uit dat een groot probleem binnen de EBS, het verkrijgen van eenduidige data, informatie en financiële data is. Dit blijkt ook uit het feit dat de laatste jaarrekening van de EBS stamt uit 2018. Desondanks wijst de pilot uit dat in relatief korte tijd veel informatie over het bedrijf naar boven kan worden gehaald en hierdoor een goed beeld kan worden gegeven van de verbetermogelijkheden. Deze informatie dient als basis voor een herstelplan. De pilot van de EBS kan als voorbeeld dienen voor andere onderzoeken die zullen worden uitgevoerd bij andere staatsbedrijven. Als onderdeel van de assessments, zullen andere bedrijven worden geïdentificeerd en vergelijkbare assessments worden uitgevoerd. De assessment van EBS is ondertussen vertaald in de vorm van een EBS Herstelplan. Dit is gedaan door de commissie EBS Crisis Team (ECT), die door de regering was ingesteld. Het ECT heeft zijn eindrapportage inmiddels ingediend. Het herstelplan zal nu door de regering ten uitvoer worden gebracht.

Privatiseren

Een ander type aanbeveling die door de SOE Commissie is aangedragen, is het privatiseren. Hierbij kan een onderscheid worden gemaakt tussen twee gevallen: (1) de verkoop van aandelen waar de staat niet de meerderheid van aandelen in handen heeft en (2) de verkoop van (een deel van) de aandelen waar de staat 100 procent aandeelhouder is. Voor elk van deze twee gevallen zal er een pilot worden uitgevoerd. Daartoe zal eerst een selectie worden gemaakt van twee bedrijven (elk per geval). Vervolgens zal de pilot worden uitgevoerd. De ‘lessons learned’ zullen worden geëvalueerd en zullen als basis dienen voor verdere privatiseringstrajecten.

Subsidie

Verder stelt de SOE commissie, dat staatsbedrijven veelal subsidies ontvangen die een groot beslag kunnen leggen op de begroting. Dit is een belangrijk risico vanuit fiscaal oogpunt. Met name speelt het probleem dat subsidies niet altijd even goed zichtbaar zijn. Als voorbeeld kan dienen de subsidies die worden toegekend aan de EBS, welke verlopen via verrekeningen met dividend/belastingafdrach-ten door Staatsolie. De huidige situatie is dat de EBS stroom en olie inkoopt bij Staatsolie, maar hiervoor geen betalingen verricht. Deze kosten worden door Staatsolie verrekend met haar afdrachten aan de staat. “Het netto-bedrag wordt dan overgemaakt naar de Staat. Hierdoor is het niet gelijk inzichtelijk wat de subsidie is die aan de EBS wordt betaald. Dit leidt tot fiscale risico’s – bijvoorbeeld bij een hogere kosten voor de EBS, zullen deze hogere kosten niet gelijk zichtbaar zijn maar wel als gevolg heb-ben een (forse) afname in de inkomsten van de Staat. Daarnaast speelt ook het probleem van kruissubsidies naar gas uit stroomontvangsten”, aldus de commissie.

Risicoanalyse

Het is van belang om een goed inzicht te hebben in het totale volume aan subsidies die aan Staatsbedrijven wordt betaald, evenals de wijze waarop dit plaatsvindt. In dat licht is het ook van belang inzicht te hebben in de risico’s die kleven aan subsidies en voornamelijk dat deze subsidies hoger kunnen uitpakken dan initieel was voorzien. In dat kader zal er een risicoanalyse worden uitgevoerd waartoe een extern deskundig bureau zal worden aangetrokken. Het rapport over de bevindingen wordt eind 2022 verwacht.