Het moment dat men in kringen van de SLM, aankondigde met een herstelplan te komen, was het voor mij zo klaar als een klontje dat wij belazerd zouden worden. Je kan alleen iets herstellen dat succesvol was, maar een bedrijf dat nooit succesvol geweest is, kan je niet herstellen! Herstellen naar wat? Succes dat je nooit gekend hebt? Tussen neus en lippen door, geldt dit ook voor het herstelplan van de regering Santokhi; herstellen naar wat? Wanneer was Suriname zo succesvol dat wij die periode als benchmark voor herstel zouden willen nemen? Als denken een intellectuele reactie is op een probleem, dan sluipt het gevaar dat het ontbreken van een probleem kan leiden tot niet denken en dat is precies wat het management van onze monopolistische, nu wegkwijnende, parastatale bedrijven overkwam. De SLM is niet ons eerste en zeker ook niet ons laatste bedrijf dat onder beheer van de overheid, haast ter ziele is als gevolg van de monopolie-hebi en -mentaliteit. Marketing? Voor wat? Voor wie? Wij hebben onze vaste klanten al en als er nieuwe komen bij wie kunnen zij anders aankloppen dan bij ons? “Mang, dat gezeur van mee gaan met de tijd; doen jullie maar, ga je gang, open maar een marketingafdeling”, en zo wordt er een nieuw lichaam binnen het bedrijf gecreëerd, bemenst door naar deze afdeling gemuteerde personen die geen snars verstand hebben van marketing, waardoor de afdeling niet de juiste plaats krijgt binnen het organogram van het bedrijf, de tools niet krijgt haar werk naar behoren te doen, want het management weet immers niet wat marketing is. De nieuwe afdeling kost daardoor het bedrijf alleen maar meer geld zonder effectief te zijn en na enige tijd komt het management tot de conclusie dat marketing, zoals zij al voorspeld had, alleen maar geld kost en niets oplevert. Zo gaat het er hier vaak nog steeds aan toe omdat het management komende vanuit een monopolie-positie, met de daarbij behorende monopolie-hebies, marketing in het gunstigste geval ziet als een logische consequentie van hun product en of dienst, en niet andersom zoals het hoort! Dat is exact de reden waarom al deze parastatale bedrijven nu als dominostenen omver vallen.

Onze parastatale bedrijven houden zich uit gewoonte niet bezig met hun markt, hun consumenten, hun levensader, maar slechts met hun bedrijf, hun organisatie, hun product, hun personeel, hun vakbond, ze zijn zo product en company georiënteerd dat zij de behoeften van de voor hun broodnodige cliënten niet zien en waar wel, gewoon aan hun laars lappen. Gaat het mis, dan is er toch geen vuiltje aan de lucht, want de maatschappelijke positie van de werknemer is gegarandeerd door de aandeelhouder, de overheid, die ter voorkoming van politieke imagoschade, met financiële injecties zo’n verlieslatend bedrijf soms decennialang onterecht in stand houdt. De SLM is daar slechts een voorbeeld van. In 1975 werd de SLM een kopie van dat stukje KLM dat wij hier kenden, compleet met onze eigen Surinaamse bemanning en vliegtuig. Zonder kennis van de marktstructuur werd zij een “ticket verkoper” op de route Paramaribo-Amsterdam vice versa, noemde zichzelf een luchtvaartmaatschappij en beperkte daarmee direct haar eigen ontwikkeling, want met luchtvaartoogkleppen op waande zij zich in een luchtvaartbusiness die niet bestaat; de transportbusiness bestaat! Vandaar dat de SLM zich nooit heeft beziggehouden met de grote mogelijkheden van en behoefte aan vrachttransport en zich de kaas van het brood heeft laten eten op de binnenlandse transportmarkt, zowel de markt in de lucht als de airport taxi markt. Net als bij de SLM, gaat het management van de meeste parastatale bedrijven er vanuit dat zij als Surinaams bedrijf, automatisch haar markt kent. Ondernemen zonder je marktstructuur te kennen, is in feite niets anders dan op de tast ondernemen. Je weet niet hoe groot je markt is, wie jouw consumenten zijn, wie jouw concurrenten zijn, waardoor je ook niet weet hoe jouw product er uit moet zien om succesvol te zijn, waar en wanneer er vraag naar jouw product is. De levensduur van jouw product of dienst is daardoor ook niet te bepalen, evenmin als de juiste prijs. Pricing policy is een van de belangrijkste marketing instrumenten die niet door de politiek bepaald kan worden, maar slechts door kennis van de behoeften, mogelijkheden en beperkingen van de markt en de positie van het bedrijf ten opzichte van zijn concurrenten. Kortom, gedegen kennis van de marktstructuur is onontbeerlijk, evenals kennis van de marktomgeving, waarbij je rekening houdt met zaken als (economische) stabiliteit in het land en van de regering, voorspelbaarheid van openbaar bestuur, economische ontwikkeling, lokale businesscultuur, wet- en regelgeving, standarisatie, gezondheid en veiligheid etc. Een bedrijf als de SLM dat internationaal opereert, hoort alles te weten van de internationale omgeving waarin het onderneemt. De relaties tussen ons land en de internationale omgeving waarin het opereert. Demografische, geografische en zelfs sociografische statistieken, wet- en regelgeving, transport en communicatiestructuren, tarieven, koersontwikkelingen etc.

Is de SLM te redden? Als ticketverkoper niet, als transportbedrijf jazeker.

De SLM heeft in het verleden bewezen een goed product op de markt te kunnen brengen, de expertise daarvoor hadden zij in huis maar een product dat niet afgestemd is op de markt zal zoals gebleken is slechts een hele korte life cycle hebben. Met een markt van een derde deel van onze bevolking in Nederland, heeft de SLM een gigantische vijver om als monopolist zorgeloos in te zwemmen. Het hebben van deze markt is echter geen garantie voor succes zoals de SLM vanaf 1975 aan den lijve ondervonden heeft. Een markt van meer dan 400.000 diaspora Surinamers alleen al in Nederland, waarvan de statistieken gratis van het internet te halen zijn is een goudmijn die geen luchtvaartdeskundige vereist maar een marketing strategie die voortgekomen is uit- en beantwoord aan de behoeften en wensen van de bestaande markt. Net als alle biologische organismen is elk mens en ook elk bedrijf om te overleven afhankelijk van de omgeving waarin het zich bevindt. Zowel de kwaliteit als kwantiteit van kennis over die omgeving is in grote mate bepalend voor het kunnen overleven en vooral succesvol zijn in de omgeving. Door marketing vanuit een ecologische benadering toe te passen, ontstaat een veel effectievere marketing strategie dan wanneer slechts uitgegaan wordt van demo- en geografische data van de markt. Bijvoorbeeld: demo- en geografisch onderzoek tonen aan, dat er meer dan 20.000 Surinaamse 65 plussers in Amsterdam wonen en waar, maar niet wat de reden is dat slechts een klein deel van die markt naar Suriname komt en waarom zij die komen niet altijd voor de SLM kiezen. Naast mensen met gedegen marketingkennis heb je ITC’ers nodig die een goed informatiesysteem kunnen bouwen om een behoorlijke marketingstructuur op poten te zetten binnen de organisatie, transportdeskundigen. Managers die weten te managen en verstand hebben van marketing management en creative marketing. Heb je dat niet, volg dan het advies van Bob Marley op: “Don’t jump into the water if you can’t swim!”. Sluit de tent en kijk wie spontaan het gat dat de SLM achterlaat, zal vullen. Lang zal het echt niet duren voor het gat royaal gevuld wordt door andere spelers die wel marketingkennis hebben, en de SLM is sneller vergeten dan gedacht. Wil de SLM succesvol ondernemen, dan zal zij eerst tot het besef moeten komen dat de markt niet afhankelijk is van de SLM, maar dat de SLM afhankelijk is van die markt. En dat geldt ook voor de overige parastatale bedrijven. Zij hebben allen een gedegen marketing strategie nodig. Om tot een goede marketing strategie te komen moeten zowel de behoeften als de obstakels eerst goed onderzocht worden. De marketingstrategie harmoniseert de mogelijkheden en beperkingen die de markt heeft, zodat de beoogde doelen binnen het marktdomein met een zo laag mogelijk risiconiveau haalbaar zijn.

Waar halen wij het geld vandaan om de SLM te redden?

Geen enkel weldenkend mens zal een cent in de SLM investeren zolang de Surinaamse overheid daar nog zeggenschap heeft. Niemand stort zomaar geld in een bodemloze put. Om haar schulden ter waarde van USD 75 miljoen te voldoen en om voldoende kapitaal te vergaren om de SLM te structureren en rendabel te maken met een goed marketingplan, dient de overheid 73% van haar aandeel in de SLM te verkopen aan het Surinaamse publiek, verdeeld in 30 % van de aandelen in voor haast iedereen betaalbare aandelen, 30% iets duurdere aandelen en 13% dure aandelen. Een RvC waarin de overheid slechts één commissaris heeft en de rest gekozen is door de aandeelhoudersvergadering uit personen die aan vooraf bepaalde kwalificaties voldoen, gaat dan op zoek naar de professionals die het bedrijf zullen leiden voor een afgesproken periode. Het klinkt simpel, maar geloof me, het is nog simpeler dan het klinkt. Het enige wat dringend nodig is, is een overheid die inziet dat zij gelijk de schoenmaker, zich bij haar leest moet houden en zaken waar zij geen verstand van heeft, zoals ‘zaken doen’, moet overlaten aan zakenmensen. De SLM is te redden, maar moet wel eerst zo snel mogelijk uit de krabita handen van de regering gered worden om een succesvolle Surinaamse Transport Maatschappij te kunnen worden.

Lucien Karg