Sinds 2014, toen de Verenigde Staten en zijn westerse bondgenoot Moskou, sancties oplegden na de annexatie van de Krim en het neerhalen van vlucht MH17 van Malaysian Airlines, probeert de Russische president een economie op te bouwen die bestand is tegen veel zwaardere straffen. Het Westen kondigde deze week verschillende sanctierondes aan nadat Russische troepen Oekraïne waren binnengevallen. De sancties zijn gericht op het hart van het Russische financiële systeem en zullen de ‘forteconomie’ van het land op de proef stellen.

Het laatste spervuur kwam zaterdag, toen de Verenigde Staten, de Europese Unie, het Verenigd Koninkrijk en Canada, zeiden dat ze een aantal Russische banken zouden uitsluiten van SWIFT, een wereldwijde financiële berichtendienst, en de activa van de Russische centrale bank zouden bevriezen. Uit angst voor wat de sancties zouden kunnen doen, stortten Russische aandelen donderdag met 33 procent in.

Sindsdien hebben ze een deel van die verliezen goedgemaakt, maar de roebel blijft dicht bij recorddieptes handelen ten opzichte van de dollar en de euro. De Russische markten zullen waarschijnlijk onder hernieuwde druk komen te staan wanneer de handel maandag wordt hervat. Volgens gegevens van de Wereldbank is Ruslands economie van USD 1,5 biljoen de 11e ter wereld, net achter Zuid-Korea. Sinds 2014 is het bruto binnenlands product (bbp) nauwelijks gegroeid en zijn de mensen armer geworden. De waarde van de roebel is ook gedaald, waardoor de waarde van de Russische economie met USD 800 miljard is gekrompen.

In dezelfde periode heeft Moskou geprobeerd zijn olie afhankelijke economie van de dollar af te bouwen, de overheidsuitgaven te beperken en buitenlandse valuta aan te leggen. De economische planners van Putin hebben getracht de binnenlandse productie van bepaalde goederen te stimuleren door gelijkwaardige producten uit het buitenland te blokkeren. Moskou heeft intussen een oorlogskas van 630 miljard dollar aan internationale reserves vergaard – een enorm bedrag vergeleken met de meeste andere landen.

David Lubin, econoom bij Citi, een Amerikaanse bank, en Associate Fellow bij Chatham House, zei dat “forteconomie” de oprichting vereist van grote deviezenreserves die kunnen worden uitgegeven als de sancties bijten. “Rusland heeft dit patroon ijverig gevolgd”, schreef hij onlangs. Een deel van die reserves wordt al ingezet. De Russische centrale bank zei donderdag te interveniëren op de valutamarkten om de roebel te ondersteunen. En op vrijdag zei de bank dat zij het aanbod van biljetten aan geldautomaten verhoogde om aan de toegenomen vraag naar contant geld te voldoen. Het Russische staatspersbureau TASS meldde, dat verschillende banken sinds de invasie van Oekraïne meer geld hadden opgenomen, voornamelijk van vreemde valuta.

Terwijl hij een oorlogskas opbouwde, heeft de sobere strategie van Putin ook de economische groei, investeringen en productiviteit beperkt en staatsbedrijven voorrang gegeven boven particuliere bedrijven. De inkomens van gewone Russen zijn teruggevallen tot het niveau van begin 2010 en nieuwe buitenlandse directe investeringen zijn minimaal. Rusland is er ook niet in geslaagd te diversifiëren van olie en gas, waardoor het sterk blootgesteld is aan schommelingen in de wereldwijde grondstofprijzen.

Het ‘fort’ innemen

Nadat Russische troepen Oekraïne vanuit het noorden, zuiden en oosten hadden aangevallen, kondigde de Amerikaanse president Joe Biden afgelopen donderdag sancties aan die bedoeld waren om de Russische economie te schaden en van Putin een internationale ‘paria’ te maken. De Amerikaanse sancties zijn gericht op de twee grootste financiële instellingen van Rusland, Sberbank en VTB, en verhinderen dat ze betalingen via het Amerikaanse financiële systeem verwerken. Russische staatsbedrijven mogen geen kapitaal aantrekken via de Amerikaanse markten. De sancties hebben betrekking op bijna 80 procent van de bancaire activa in Rusland.

De Verenigde Staten proberen ook Russische militaire en industriële bedrijven te hinderen door hen te beletten kritieke technologie zoals geavanceerde computerchips te kopen. De Europese Unie, het Verenigd Koninkrijk, Japan, Australië en andere landen, kondigden eigen sancties aan tegen Russische bedrijven en individuen, gecoördineerde actie die ongekend is in termen van reikwijdte en potentiële economische impact. Ambtenaren van de VS, het VK en de EU gingen vrijdag verder en bestraften Putin zelf.

Zaterdag draaide het Westen de schroef verder vast. De Verenigde Staten, de Europese Unie, het Verenigd Koninkrijk en Canada zeiden in een gezamenlijke verklaring, dat ze enkele Russische banken zouden verwijderen uit SWIFT, een zeer goed beveiligd berichtennetwerk dat duizenden financiële instellingen over de hele wereld met elkaar verbindt. “We werken samen met Europese autoriteiten om de details te begrijpen van de entiteiten die onderworpen zullen zijn aan de nieuwe maatregelen en we bereiden ons voor om te voldoen op basis van juridische instructies”, zei SWIFT, gevestigd in België, in een verklaring.

De westerse coalitie zei dat het ook stappen zou ondernemen om te voorkomen dat de Russische centrale bank haar internationale reserves zou inzetten om de roebel te ondersteunen. Ursula von der Leyen, voorzitter van de Europese Commissie, zei in een verklaring dat de maatregelen “de activa van de Russische centrale bank zouden verlammen”.

De aankondiging van zaterdag kwam toen Russische troepen steden in heel Oekraïne aanvielen. De Westerse landen bevestigden niet welke Russische banken uit de SWIFT verwijderd zouden worden, noch op welke wijze zij zich op de centrale bank zouden richten. Maar een hoge ambtenaar van de regering van Biden zei tegen verslaggevers, dat de maatregelen zouden aantonen, dat “Ruslands vermeende sancties tegen zijn economie een mythe is”.

“De oorlogskas van meer dan 600 miljard dollar aan Russische buitenlandse reserves is alleen krachtig als Putin die kan gebruiken, en zonder de roebel van bijvoorbeeld westerse financiële instellingen te kunnen kopen, zal de centrale bank van Putin het vermogen verliezen om de impact van onze sancties”, zei de ambtenaar. Het sanctiepakket is ongekend in omvang, nog vóór de zaterdag aangekondigde maatregelen. “Ik denk niet dat we zoiets hebben gezien, en het is veel, veel strenger dan sancties in 2014”, zei Iikka Korhonen, hoofd van de Bank of Finland Institute for Emerging Economies en een expert op het gebied van Russische bank- en financiële systemen, aan CNN Business afgelopen vrijdag.

Toch heeft Rusland zijn economie op dit moment voorbereid, en de wereldwijde olieprijzen van USD 100 per vat genereren enorme hoeveelheden inkomsten voor de staat. “Ze kunnen het wel een tijdje volhouden”, zei Korhonen. “Maar hoe langer dit duurt, hoe langzamer de groei zal zijn.”

Evenwichtsoefening

Westerse landen hebben geprobeerd Moskou te straffen voor de invasie zonder grote schade toe te brengen aan hun eigen economieën. De aardgasprijzen zijn extreem hoog in Europa, en het afsnijden van de leveringen uit Rusland zou ze kunnen opdrijven. Een verminderde export van Russische ruwe olie zou op dezelfde manier de olie- en benzineprijzen doen stijgen.

SWIFT wordt gezien als een bijzonder bot instrument

Rusland volledig uit SWIFT verwijderen, zou het voor financiële instellingen veel moeilijker maken om geld het land in of uit te sturen, wat een plotselinge schok zou zijn voor Russische bedrijven en hun buitenlandse klanten – vooral kopers van olie- en gasexport uitgedrukt in Amerikaanse dollars. Maar door alleen bepaalde Russische banken te targeten, kunnen betalingen worden gedaan in ruil voor Russische olie- en gasexport. Nu Russische troepen oprukken naar de hoofdstad Kiev, zeggen sommigen dat het Westen bereid zou moeten zijn een hoge economische prijs te betalen. “We hebben geen vijf jaar om de Russische economie langzaam te degraderen. We moeten het nu doen”, zegt Tyler Kustra, een assistent-professor politiek en internationale betrekkingen aan de Universiteit van Nottingham in Engeland.

Bron: CNN