De jungle van Venezuela verbergt minstens 42 landingsbanen van waaruit vliegtuigen geladen met goud opstijgen vanuit de regio Guyana. De helft van deze landingsbanen ligt naast enkele van de duizenden illegale mijnen die ten zuiden van de Orinoco-rivier ontspringen, de langste rivier van het land en de op twee na langste in Zuid-Amerika. Uit verschillende journalistieke berichten blijkt dat een deel van het Venezolaanse goud via heimelijke vluchten vertrekt, vooral wanneer deze onderweg of op bestemming worden onderschept. Maar een gezamenlijk werk van Armando.info en EL PAÍS, met de steun van het Rainforest Investigations Network van het Pulitzer Center en de Noorse organisatie Earthrise Media, toont voor het eerst op de kaart van Venezuela de strategische punten waar illegale verzendingen via de lucht plaatsvinden.  De smokkelnetwerken zijn in kaart gebracht middels een onderzoek van satellietmonitoringsinformatie en later verwerkt met kunstmatige intelligentie, om de evolutie van het mijnbouwfenomeen in het Venezolaanse Guyana, ten noorden van de Amazone, op een alomvattende manier te zien en te begrijpen. Met de hulp van experts werd een algoritme geprogrammeerd om beelden te herkennen en te associëren die lijken op mijnen en landingsbanen, om deze patronen in de jungle te identificeren. Het resultaat, dat later werd vergeleken met andere satellietbeelden in hoge resolutie, toont 3.718 punten met illegale goudexploitatie in de staten Amazonas en Bolivar, die samen 418.145 vierkante kilometer oppervlakte vertegenwoordigen: bijna de helft van het Venezolaanse grondgebied.

Cartografie van de start- en landingsbanen

De nabijheid die bestaat tussen landingsbanen en clandestiene mijnen kan bijvoorbeeld worden geverifieerd op het punt dat overeenkomt met de coördinaten 4°45’25.2″N 61°29’07.2″W. Op die locatie in de Gran Sabana is een spoor te zien in het midden van een gebied waar sinds 2015 de uitbreiding van dagbouwmijnen duidelijk is, zoals gevonden in een historische monitoring van de Sentinel-2-satelliet van de European Space Agency (ESA). De Gran Sabana, ten zuidoosten van de staat Bolivar, vormt een uniek landschap en ecosysteem, een hoogplateau van 10.000 vierkante kilometer dat dient als toegangsdrempel tot de regio van de tepuis, karakteristieke massieven van het Guyana-schild.Iets soortgelijks wordt gevonden op de coördinaten 5°58’54.2″N 63°13’41.7″W. Op deze  coördinaten liggen de Angel Falls, de hoogste waterval ter wereld die ligt in het Canaima National Park, dat 60 jaar geleden werd opgericht en in 1994 uitgeroepen tot Unesco werelderfgoed. DE Angel Falls is een van de  natuurlijke monumenten in het zuiden van Venezuela.

Op de coördinaten 4°52’22.1″N 62°26’02.1″W, aan de oevers van de Caroní-rivier, zijn in 2015 records van twee landingsbanen bewaard de mijnen, aan de andere kant van de rivier. Meer dan een dozijn van de door het algoritme geïdentificeerde start- en landingsbanen bevinden zich in feite aan de oevers van de Caroní, die zijn oorsprong vindt nabij de Braziliaanse grens en van daaruit in de hele staat Bolivar stijgt. Sommige van de landingsbanen die op de afbeeldingen worden getoond, waren in de afgelopen decennia al aanwezig om inheemse gemeenschappen of afgelegen populaties verspreid in de ruige geografie van het gebied te dienen. Tegenwoordig zijn deze faciliteiten strategisch zeer dicht bij opkomende mijnen gelegen. Dit is het geval van de Piaroa-gemeenschap die is gevestigd in het noordwesten van de staat Amazonas, in een gebied dat bekend staat als Janacome. Naast Jancome ​​is er een spoor (op coördinaat 5°37′58,3″N 66°26′48.7″W), op slechts 2 kilometer van drie opkomende mijnen die zich volgens drie bronnen in het gebied, bevindt in het gebied van de Revolutionaire Strijdkrachten van Colombia (FARC).

Stille genocide

Zelfs in de Boven-Orinoco, waarschijnlijk de meest afgelegen en onneembare regio van het hele land, pas volledig verkend in 1951 door een Frans-Venezolaanse expeditie, zijn er sporen van zowel mijnen als landingsbanen. De lokale Ye’kwana- en Sanema-volkeren – gegroepeerd in de inheemse organisaties Kuyunu en Kuyujani, dienden in juli 2021 een klacht in bij het bureau van de procureur-generaal van Amazonas over een invasie van ten minste 400 Braziliaanse mijnwerkers (garimpeiros), uitgerust met 30 hydraulische pompen die, in hun woorden, zorgen voor “kwikverontreiniging in de wateren”, “ziektebesmetting” en zelfs een “stille culturele genocide”. Deze klacht, zoals zoveel soortgelijke klachten die in ieder geval sinds 2013 door inheemse gemeenschappen zijn ingediend bij het openbaar ministerie, lokale en nationale militaire instanties, parlementaire instanties en openbare instanties, werd genegeerd.

De leiders van Ye’kwana en Sanema hebben in een officiële brief d.d. 21 juli 2021 aan het openbaar ministerie kenbaar gemaakt, dat ze het slachtoffer worden van ‘’selectieve moorden gepleegd door deze garimpeiros, terwijl ze het gevoel hebben dat ze tegen hen in kunnen gaan.” Zij stellen dat de garimpeiros zwaar bewapend zijn en mannen, vrouwen en kinderen van het Sanema-volk tot slaaf maken. Ze hebben, aldus de leiders, ‘’ook een clandestiene baan van ongeveer 7 km lang”.

Een week later, door middel van een communiqué, voegden dezelfde inheemse organisaties eraan toe dat op deze afgelegen plek in het zuiden van Amazonas, die gemakkelijker te bereiken is vanuit Brazilië dan vanuit Venezuela zelf, er twee helikopters zijn die voedsel en materialen naar een mijn in het Wasiri-kanaal: “Elke drie dagen gaan vliegtuigen op zoek naar goud, ze halen tussen de 40, 50 en 100 kg per dag.” Verontrust en gefrustreerd spraken de vertegenwoordigers van de inheemse volkeren in de open brief ook over twee clandestiene landingsbanen: de eerste in het midden van de jungle die wordt bereikt door een vliegtuigje dat altijd naar het Braziliaanse gebied gaat, en de tweede, op zeven kilometer van de garimpeiros-mijn, in de sector Simada Woichö, op de coördinaten 03°49’9.51″N 64°35’59.818″W, waarvan de locatie samenvalt met een van de landingsbanen die is gedetecteerd door het algoritme dat hiervoor is ontwikkeld.

Dat stuk land waarnaar in de aangiften wordt verwezen, is slechts een voetnoot in de lijst van clandestiene mijnen die ontkiemen en bloeien in het zuiden van het land. Alleen al in de staat Amazonas detecteerde dit satellietvolgsysteem 303 mijnsites, ondanks het feit dat de activiteit daar uitdrukkelijk verboden is, in het belangrijkste bosreservaat van het land. Een van deze punten is een mijn die maanden geleden verscheen aan de zuidgrens, op slechts 10 kilometer van de Braziliaanse grens, evenals op de Yapacana-heuvel, een van de ecologische juwelen van Venezuela en een natuurpark. Dit gebied, waar de regering van Hugo Chavez in 2009 een grote militaire operatie uitvoerde om honderden illegale mijnwerkers naar Colombia te verdrijven, is al minstens vijf jaar ontbost.

De niet-gouvernementele organisatie SOS Orinoco die de afgelopen tijd onderzoek heeft gedaan naar mijnroof, volgt de situatie in de nationale parken op de voet. In het geval van Yapacana benadrukt het dat het alleen van 2019 tot 2020 nieuwe bosgebieden heeft verloren – van 2.035 tot 2.227 hectare – en dat mijnsites met bijna het dubbele zijn toegenomen: van 36 naar 69.

40.000 voetbalvelden ontbost

Het aandeel aangetaste bossen en de snelheid van ontbossing in Venezuela overtreft elk precedent in het Amazo-negebied. In 2020 had het Amazonian Geore-ferenced Socio-Environmental Information Network (RAISG) in totaal 4.472 punten met illegale mijnen in het hele Amazone-gebied. Hoewel de helft van deze mijnen zich op Braziliaans grondgebied bevond, bevond 32 procent zich in Venezuela, hoewel de bossen slechts 5,6 procent van het totale Amazonegebied vertegenwoordigen. De organisatie Provita meldt dat er sinds 2000 meer dan 380.000 hectare bos verloren is gegaan. Het grootste deel van de ontbossing komt overeen met bebost land dat is omgezet in conucos en land dat bestemd is voor de landbouwsector, maar mijngebieden – en de aantasting die ze veroorzaken in rivieren en lokale gemeenschappen – is verdrievoudigd in een kwestie van 20 jaar: “Hoewel de oppervlakte die voor dit gebruik bestemd is laag is (0,1% van de totale oppervlakte), is er in de periode 2000-2020 een aanhoudende stijging van 18.490 hectare in 2000 naar 55.090 hectare in 2020, met een geschatte jaarlijkse groei van 5,5 procent.”

Deze trend herhaalt zich in andere specifieke gebieden. Het tempo in de mijnen is niet vertraagd door de pandemie of de quarantaines. Het algoritme van dit werk vond 3.415 gedolven punten in de staat Bolivar, de grootste in Venezuela. Zoals eerder vermeld, is er een duidelijke lijn langs de Caroní-rivier en andere waterwegen in het stroomgebied, de opkomende mijnen van Canaima of de traditionele afzettingen van Las Claritas, waar wettelijke concessies zijn gedaan. Maar de gevolgen van illegale mijnbouw zijn te zien in de omgeving van stedelijke centra, en zelfs in dammen van waterkrachtcentrales zoals Macagua, Caruachi en Tocoma, allemaal op de Caroní. Ambachtelijke goudwinning omvat massale houtkap en het oppompen van water onder druk totdat het land kaal is. Giftig afvalwater wordt achtergelaten in opvallende gele, geelbruine en turquoise vijvers, omringd door ontboste stukken land.

De computer leert enkele van deze kenmerken in de satellietbeelden te herkennen, samen met andere patronen die mensen niet met het blote oog herkennen. De computer toont een duidelijke kaart van de ontbossing in Guyana. Hoe je het ook bekijkt, de omvang van de mijnbouw in het zuiden van Venezuela is enorm. Vanuit het perspectief van de observatiesatellieten, waarvan hoge resolutiebeelden werden gebruikt voor dit journalistieke project, beslaat deze ontbossing het equivalent van 40.000 voetbalvelden. Het voor het project ontworpen algoritme was in staat om de afbeeldingen in blokken van 28 x 28 pixels te analyseren. Op grondniveau vertegenwoordigt elk van deze 28 x 28 pixel-patches een gebied van 78.400 vierkante meter – ongeveer 11 voetbalvelden – van echt bos. Naast de gevolgen van de mijnbouw waaronder ontbossing, onthullen de vanuit de ruimte genomen beelden nu 42 clandestiene landingsbanen die ook de nationale soevereiniteit schenden en deze regio verbinden met transnationale criminele activiteiten.

Bron: naar pulitzercenter.org/stories/ illegal-runways-are-swarming-venezuelan-jungle-spanish