Financiële inclusie is een illusie

Nog steeds kan niet iedere Surinamer een bankrekening openen. De Surinaamse Bankiersvereniging verschuilt zich achter de nationale risicoanalyse van witwassen, terrorismefinanciering en corruptie, de beoordeling hiervan door de Caribbean Financial Action Task Force en het opstellen van een Compliance Control Framework. Pas wanneer dat achter de rug is hopen de banken het openen van een bankrekening voor meer Surinamers mogelijk te maken.

Volgens de regering zou iedereen in Suriname over een bankrekening moeten kunnen beschikken. In februari van dit jaar sprak de minister van Financiën en Planning, Armand Achaibersing, met leden van de Surinaamse Bankiersvereniging, de vaste Commissie van Financiën in de Nationale Assemblée en de Vereniging van Surinaams Bedrijfsleven, over het normaliseren van het financiële verkeer. Men was het erover eens dat ook de dertig procent van de bevolking die nog geen bankrekening heeft, spoedig aangesloten zou moeten worden. In maart van dit jaar spraken president Chan Santokhi, enkele ministers en de governor van de Centrale Bank van Suriname, met bankiers onder meer over financial inclusion, de wijze waarop een rekening geopend kan worden en regels die daarbij horen. Bij de ingebruikname van de eerste ATM-machine in het binnenland eind juli van dit jaar, in het dorp Goejaba in het district Sipaliwini, herhaalde de president het streven om voor elke Surinamer een bankrekening te openen en dat de regering hiervoor samenwerkt met de Surinaamse Bankiersvereniging. Helaas is het nog steeds niet zo ver.

De banken doen het volgens de nationale risicoanalyse relatief goed bij het bestrijden van witwassen, terrorismefinanciering en corruptie, hoewel belangrijke verbeteringen nodig zijn. Door politieke inmenging bij banken waarvan de Staat aandelen houdt, komt de integriteit weleens in geding bij benoeming van topfunctionarissen. Banken hebben onvoldoende criteria ontwikkeld om vast te stellen of het personeel voldoende kennis en capaciteit heeft om witwassen, terrorismefinanciering en corruptie tegen te gaan. Compliance-functies van banken werken onvoldoende op basis van een risicoanalyse, en dikwijls ondersteunend voor de operationele processen, niet onafhankelijk daarvan.

Dat veel Surinamers geen bankrekening kunnen openen, vergroot de risico’s van witwassen en corruptie. Er vinden meer transacties in cash plaats waarop de overheid en controle-instanties geen zicht hebben. De banken houden hiermee tevens de parallelle economie in stand. Een groot aantal Surinamers heeft geen identiteitsbewijs en kan daarom geen bankrekening openen. De overheid zou moeten stimuleren dat deze mensen snel en goedkoop een identiteitsbewijs kunnen verkrijgen. Een andere reden om een persoon een bankrekening te weigeren is dat deze geen vaste baan bij een werkgever heeft, en geen werkgeversverklaring of ander bewijs van inkomen kan overleggen. Dat is natuurlijk geen geldige reden. Na het openen van een bankrekening moet elke bank kritisch kijken naar de transacties op die rekening om vast te stellen of mogelijk sprake is van witwassen, terrorismefinanciering of corruptie.

In veel landen is het mogelijk om via internet snel een bankrekening te openen. Aanvragen en identificeren kan online met een paspoort of ander identiteitsbewijs. De klant hoeft niet naar kantoor de komen. Binnen enkele dagen ontvangt de klant een betaalpas en pincode per post thuis. Ik heb gekeken op de website van De Surinaamsche Bank of ik bij deze bank ook zo gemakkelijk een rekening kan openen. Op de website staat een zoekfunctie, die als voorbeeldtekst vermeldt ‘rekening openen’. Dat was precies wat ik zocht. Ik typte ‘rekening openen’ en de zoekfunctie gaf een waslijst aan veelal niet relevante antwoorden, waaronder een opmerkelijke: ‘Oeps! Sorry, deze pagina die u zoekt is niet beschikbaar. Klik hier om terug te gaan naar de homepage van De Surinaamsche Bank.’ Ik scrolde naar beneden en pas het 52^e antwoord van 102 resultaten luidde ‘DSB Girorekening’. Dat leek mij de eerste goede suggestie.

Volgens de website is het openen van een DSB Girorekening heel eenvoudig. ‘U dient persoonlijk uw aanvraag met de benodigde documenten in bij een van onze kantoren. Binnen 5 werkdagen kunt u gebruik maken van uw nieuwe rekening.’ Jammer, het openen van een bankrekening kan niet online. Er moeten papieren ingevuld worden die bij een kantoor moeten worden ingeleverd. Op de website is vermeld wat benodigd is voor het openen van een girorekening voor een volwassen particulier: een aanvraagformulier ‘persoonlijke rekening’, een geldig legitimatiebewijs, een CBB-uittreksel en een werkgeversverklaring of een bewijs van inkomen. De opsomming is niet limitatief. Naar aanleiding van het intakegesprek kunnen meer documenten worden gevraagd. Ik heb getracht om het aanvraagformulier ‘persoonlijke rekening’ op de website te vinden. Dat is mij niet gelukt. Daarvoor moet de potentiële klant waarschijnlijk ook naar een kantoor. Het is onbegrijpelijk dat de bank een CBB-uittreksel opvraagt omdat de aanvrager al een geldig legitimatiebewijs moet tonen. Ook het vereiste om een werkgeversverklaring of een bewijs van inkomen te overleggen is onbegrijpelijk. Dat is alleen relevant bij een kredietaanvraag.

In een persbericht gaat de Surinaamse Bankiersvereniging uitgebreid in op de nationale risicoanalyse en benadrukt hierbij het belang van een succesvolle uitvoering van de aanbevelingen, en de gevolgen hiervan op het openen van een bankrekening voor zoveel mogelijk Surinamers. Dat is een naar mijn mening vergezochte correlatie, die lijkt te worden misbruikt als excuus om het versoepelen van de toegang tot het bankwezen nog langer uit te stellen. Het risicoprofiel van potentiële klanten zonder werkgeversverklaring of een bewijs van inkomen wordt niet anders door de uitvoering van de aanbevelingen uit de nationale risicoanalyse.

Een groot deel van het persbericht wordt besteed aan toelichting op de nationale risicoanalyse. Dat is overbodig omdat deze toelichting ook staat in de publieke versie van het rapport over de nationale risicoanalyse. Met de formulering ‘Het witwassen van geld is een gevolg van alle delicten die winst opleveren en is een wereldwijd probleem – en ook in Suriname geen vreemd gebeuren.’, wordt het risico van witwassen in Suriname gerelativeerd. In maart 2022 komt de Caribbean Financial Action Task Force de situatie in Suriname beoordelen. Hoewel Suriname het risico loopt om op een zwarte lijst te worden geplaatst wanneer het niet aan de vereisten voldoet, kan dat natuurlijk geen reden zijn om nog langer te wachten met het versoepelen van de toegang tot het bankwezen.

Met veel wollig technisch jargon dat maar weinig Surinamers zullen begrijpen, creëren de banken een rookgordijn en onduidelijkheid over hun eigen rol bij het toegankelijk maken van het bankwezen voor meer Surinamers. Dat er volgens de banken ‘een eenduidige manier nodig is om dit te bewerkstelligen, zodat wij gezamenlijk de integriteit van ons financieel systeem kunnen behoeden van de dreigingen, kwetsbaarheden en risico’s – en een isolement van het internationaal financieel systeem.’ komt niet overtuigend over voor een Surinaamse burger die een bankrekening nodig heeft. Hoewel de banken beweren dat zij het belangrijk vinden dat elke Surinamer een rekening zou moeten kunnen openen, geven zij daar op geen enkele wijze blijk van. Iemand een bankrekening onthouden omdat hij of zij geen werkgeversverklaring of bewijs van inkomen kan overleggen, is asociaal.

Hans Moison