Op maandag 30 januari 2017 was er een SetiSRnan rondetafelgesprek over ondernemerschap. ShamBinda, voorzitter van de Akmos, de Associatie van Kleine en Middelgrote Ondernemers in Suriname, verzorgde de inleiding. Binda is een boeiende spreker die zijn stellingen met memorabele anekdotes onderbouwt. Hij stelde dat ondernemerschap de bron is van welvaart en dat daarom het bedrijfsleven door de overheid gefaciliteerd moet worden. Iedereen was het met hem eens dat ondernemerschap welvaart brengt, maar niet iedereen was even enthousiast over het Surinaams bedrijfsleven. Men meent dat het Surinaams bedrijfsleven te veel verstrengeld is met de politiek.

Ondernemerschap en Srefidensi
De voorzitter verwelkomt Sham Binda en feliciteert hem met het vijftienjarige bestaan van de Akmos. Hij vertelt de inleider dat SetiSRnan zich bezighoudt met het maken van een visie voor de toekomst van Suriname. De vraag die ons bezighoudt is: hoe moet het nieuwe Suriname eruit zien? Wat gaat er komen nadat het corrupte NDP-regiem verjaagd is? Vanavond kijken we naar de rol van de ondernemers. De Srefidensi-ideologie van SetiSRnan botst niet met ondernemerschap. In beide gevallen gaat het om creativiteit, productiviteit en zelfstandigheid.

Groei en winst
De Akmos-voorman begint zijn inleiding met een bespreking van het begrip ‘ondernemen’. Synoniemen voor ‘ondernemen’ zijn: ‘aandurven’, ‘aanpakken’. Ondernemers zijn er in vele soorten en maten. In Suriname zijn er 15.000 eenmansbedrijfjes en er zijn tal van kleine bedrijven met maximaal 30 werknemers. De middelgrote bedrijven variëren tussen de 30 en 200 werknemers. Een arts met een polikliniek, een taxi-hosselaar , een kunstenaar met een atelier,een boer met kippen, ze zijn allemaal ondernemers. Ondernemers hebben met elkaar gemeen dat ze streven naar winst. Ze combineren kapitaal, arbeid en kennis om geld te verdienen. Ze richten een bedrijf op en streven naar groei. Ze jagen op kansen in de markt om hun productie te verhogen. Om dat te bereiken, houden ze hun bedrijfshuishouding op orde. “Daarvoor is een bepaalde mentaliteit nodig”, zegt Binda. Discipline en spaarzaamheid zijn goede eigenschappen voor een ondernemer. Ondernemen is risico nemen. Je kunt het maken, maar je kunt ook alles verliezen. Om de risico’s te beperken, werkt een goede ondernemer met een ondernemingsplan. In dit plan wordt een inschatting gemaakt van de kans op succes. Met een goed plan kun je geld lenen bij de bank. Of je kunt aandelen in je plan verkopen aan beleggers.

De vijf pijlers van ondernemerschap.
Binda zegt dat ondernemerschap rust op vijf pijlers, te weten: onderwijs, gezondheidszorg, infrastructuur, communicatie en veiligheid. Iemand merkt zijdelings op dat hij de belangrijkste pijler vergeet: democratie. Elke pijler verkeert momenteel in slechte staat. Het onderwijs is niet afgestemd op de arbeidsmarkt. De universiteit levert veel te weinig ingenieurs af. Binda stelt dat het bedrijfsleven de ruggegraat van de economie vormt. De overheid moet het bedrijfsleven ondersteunen en stimuleren, maar een van de grootste belemmeringen is onze geringe bevolking.
Er wordt veel gesproken over de mogelijkheden van de landbouw, maar we hebben niet genoeg arbeiders om grootschalig cassave,sinaasappels, koffie of cacao, te planten. “Willen we onze economie laten groeien, moeten we immigranten toelaten”, meent Binda.

Falende overheid
Binda zegt dat er in de wereld tal van mogelijkheden zijn voor ondersteuning van ondernemerschap. Zo zijn er internationale organisaties die kunnen helpen bij het schrijven van ondernemingsplannen. Je kunt ondersteuning krijgen van een consultant en er zijn faciliteiten voor financiering van opstartende bedrijven. Jammer genoeg functioneert de Surinaamse overheid niet, waardoor Surinaamse bedrijven een heleboel kansen mislopen. Het slecht functioneren van de overheid werkt door in alles. Probeer maar eens een stuk grond aan te vragen voor een of ander project. Investeerders uit India hebben hier jarenlang rondgelopen met plannen voor een oliepalmfabriek, maar konden nergens grond vinden. Men heeft op een gegeven moment een Chinees bedrijf in Patamacca een concessie gegeven. Er wordt gevreesd dat de Chinezen het gebied alleen maar zullen kaalkappen en het hout naar China zullen sturen.

Kritiek op Binda
De inleiding is nu overgegaan in een discussie. Vooral Binda’sstelling, dat de ondernemers de belangrijkste groep in de samenleving zijn als het gaat om productie van welvaart, stuit op tegenstand. De voedselketen van de Surinaamse economie begint bij grondstoffen (goud, hout en olie). Deze grondstoffen zijn het eigendom van de overheid. De overheid is de belangrijkste speler in de economie. De overheid is de belangrijkste werkgever. Veertigduizend mensen zijn in dienst van de overheid. Het bedrijfsleven heeft zich daaraan aangepast en heeft zich als het ware gedrapeerd rondom de overheid met haar grondstoffen. Surinaamse ondernemers zijn helemaal niet de door Binda geschetste creatieve doordouwers die met een nieuw product proberen de wereld te veroveren. Veel Surinaamse ondernemers hebben de makkelijkste weg gekozen. Ze proberen via politieke vrienden lucratieve contracten en vergunningen binnen te halen.

Een kleine complete economie
Binda vindt dat we ons moeten richten op groei en dat we daarvoor onze arbeidende bevolking moeten vergroten door immigratie.Een der aanwezigen meent dat dit niet gaat werken. Het kapitalistische wereldsysteem isaan het instorten. Dat we zullen kunnen groeien in een stagnerende wereldeconomie, kunnen we vergeten. Bovendien is onze samenleving ook aan het instorten. Om te overleven zal het bedrijfsleven een andere ondernemerscultuur moeten ontwikkelen. Deze spreker zegt dat de ondernemers zich zullen moeten richten op de ontwikkeling van een kleine, complete economie.

Je mag hebben waarvoor jezelf gewerkt hebt
De voorzitter vertelt dat het oude liberalisme uitging van de stelling dat je alles mag bezitten waar je zelf voor gewerkt hebt. Het erfpachtrecht, dat wij in Suriname al meer dan honderd jaar kennen, komt rechtstreeks uit Amsterdam. Amsterdam groeide in de negentiende eeuw heel snel en grondbezitters rondom de stad maakten enorme winsten vanwege de snelle stijging van de grondprijzen. De liberale bestuurders van Amsterdam hebben toen het erfpachtsysteem bedacht, omdat men vond dat grondbezitters geen recht hadden op de volle winst van de prijsstijgingen. Immers, het land werd meer waard doordat de overheid wegen en kanalen aanlegde. De grondbezitters hadden niet zelf geïnvesteerd en gewerkt voor die winst en hadden daarom niet het alleenrecht daarop. Hoe anders zijn de neo-liberalen van vandaag. De VVD, de partij van de liberalen, wil de belasting op erfenissenafschaffen. De grondlegger van het liberalisme als ideologie van het kapitalisme, Adam Smith, zou hiervan gruwelen. Als je er niet voor gewerkt hebt, heb je er geen recht op. Dat was het radicale standpunt van de negentiende eeuwse liberalen.

De onzichtbare hand van Adam Smith
“Als je het boek van Adam Smith leest, lijkt het soms alsof je bezig bent met een socialistisch traktaat”, zegt de voorzitter. Ondernemers mochten rijk worden, maar de gemeenschap mocht niet de dupe worden van hun activiteiten. Kapitaal, kennis en infrastructuur, zijn nooit volledig het resultaat van eigen inspanning. Je krijgt het van vorige generaties en van de samenleving. De samenleving moet haar rechtmatig deel krijgen. Adam Smith was voor het vrije ondernemerschap en geloofde dat de welvaart door de onzichtbare hand van de vrije markt verdeeld zou worden over de hele gemeenschap. Vandaag de dag klopt daar niets meer van. Monopolies, schuldenbergen, werkloosheid, milieuvernietiging, stagnerende groei, stijgende prijzen, armoede en groeiende ongelijkheid, kenmerken het huidige kapitalistische wereldsysteem.

De rijken worden rijker, de werkloosheid neemt toe, de lonen stagneren
De discussie gaat door en allerlei zaken komen aan de orde, zoals het boek van Thomas Piketty die empirisch bewezen heeft hoe de kloof tussen arm en rijk steeds groter wordt. Iemand vertelt dat zij gelezen heeft dat de lonen van de arbeiders vroeger mee omhoog gingen als de bedrijven groter werden en meer winsten maakten. Nu is die koppeling verbroken. De rijken worden wel rijker, maar de lonen stagneren al jaren.
Vanwege het vergevorderde uur, moet de voorzitter de vergadering sluiten. Het is al bijna elf uur ’s avonds. De voorzitter bedankt de heer Bindavoor zijn inleiding, die geleid heeft tot deze langste van alle rondetafelgesprekken tot nu toe.

Namens de notulist,
Wim Bakker, voorzitter SetiSrnan