Eerder is verschenen deel (1) van dit artikel, thans volgt het slotdeel.

STABILITEIT VAN VOEDSELAANBOD

Een stabiel voedselaanbod houdt voedselsystemen in die duurzame beschikbaarheid van voedsel, toegang en gebruik inhouden. Het vereist tevens dat voedselsystemen bestand zijn tegen sociale-, economische- en milieugerelateerde schokken en stress. Enkele van zulke schokken en gevolgen daarvan voor beleid, worden in het onderstaande uiteengezet.

ONSTABIELE ONTWIKKELING

Economische ontwikkeling die zich hulpbronnen en ecosystemen onrechtmatig toeëigent en een grote greep daarop overlaat aan de staat, of via de staat aan de particuliere sector, beperkt de toegang voor arme mensen voor voedselhulpbronnen, zoals bossen, kusten en waterhulpbronnen. Infrastructuurontwikkelingen voor kusttoerisme (zoals hotels, pieren en ontspanningsfaciliteiten) bijvoorbeeld, verhogen het afval van de rijken, verstoren ecosystemen aan de kust zoals mangrovebossen en vermindert de toegang tot moerasland in de kustgebieden die dienen als verzamelplaatsen van zeegras en de vangst van weekdieren voor de plaatselijke bevolking. Snelle urbanisatie kan ook leiden tot verminderde toegang tot voedsel, omdat de arme mensen in de stedelijke gebieden minder verbonden zijn met voedsel uit het wild en zij hebben daarom minder potentieel om inkomen te verdienen door het gebruik van natuurlijke hulpbronnen.
Niet duurzame landbouw en industriële ontwikkeling veroorzaken schade aan ecosystemen via de vervuiling van water en land. Het milieuprogramma van de VN (UNEP) rapporteerde dat wereldwijd weinig of geen vooruitgang is geboekt bij de voorkoming, vermindering of controlering van vervuiling van het milieu dichtbij zee. Kunstmeststoffen, die in zout- en zoetwater terechtkomen, beschadigen zout- en zoetwaterecosystemen waaronder koraalriffen en verminderen de beschikbaarheid van vis en weekdieren die nodigi zijn voor de proteïnebehoeften van velen. De impact van stikstofvervuiling is bijzonder ernstig geweest, resulterende in een 50 – 90% afname van mangroven in de meeste gebieden gedurende de afgelopen vier decennia. Van de 169 dode zones aan de kust wereldwijd, zijn slechts 43 zich weer aan het herstellen en 415 kustgebieden gaan gebukt onder eutrofiëren waardoor veralging ontstaat. Rond 80% van de vervuiling van het zeewater wordt veroorzaakt door activiteiten op het land. Vervuiling, klimaatverandering en toegenomen vangsten hebben geleid tot een ongekende afname van visvoorraden in de afgelopen 20 jaar. Ofschoon vangsten meer dan het viervoudige zijn toegenomen tussen de beginjaren 1950 en in het midden van de jaren 1990, zijn ze sedertdien gestabiliseerd of verminderd, ondanks een toename van de visvangst. Zo’n 1141 vissoorten zijn kwetsbaar voor uitbreiding en 486 zijn bedreigd en 60 uitgeroeid. Degradatie van kustgebieden heeft geresulteerd in toegenomen menselijke gezondheidsrisico’s en landbouwverliezen en afgenomen beschikbaarheid van hooggewaardeerd voedsel uit de natuur.

KLIMAATVERANDERING
Een reeks van potentiële veranderingen voor het klimaat, zoals verminderde regenval, temperatuurextremen, stijgende zeeniveaus en meer frequente overstromingen en droogten, kan voedselveiligstelling aantasten, terwijl de impact van klimaatverandering op de voedselproductie in enkele regio’s positief kan zijn. Over het geheel genomen zijn de veranderingen waarschijnlijk bepalend voor voedselzekerheid en voeding. Geschat is dat de klimaatverandering een stijging van 10% zal veroorzaken in het aantal ondervoede kinderen wereldwijd tegen 2050, gerelateerd aan een “niet klimaatverandering toekomst. Klimaatverandering kan ook spiralen van ecosysteemdegradatie initiëren, waardoor de directe impact van klimaatverandering vergrotend op voedselzekerheid. Extreme weersomstandigheden kunnen voedseltransport en opslaginfrastructuur beschadigen, het vermogen van de staat om te responderen op crises verminderen, voedselprijzen en opbrengstfluctuatie verhogen en leiden tot verslechtering van sociale cohesie, die allemaal waarschijnlijk de voedsel onzekerheid verhogen.

ONRECHTVAARDIGE TITELS
Waar titel op de grond onzeker of onduidelijk is, of waar de staat legaliteit opeist, heeft landbouwontwikkeling de neiging grootschalige productie boven productie op kleine schaal te bevoordelen. Een onzekere titel werkt ook als een antiprikkel voor plaatselijke landgebruikers om lange termijn investeringen te doen – zoals het planten van bomen – om ecosysteemfuncties te handhaven en de voedselproductie te verbeteren. De mogelijkheid dat de staat zijn claim uitbreidt tot hulpbronnen, zoals boskoolstof als deel van een klimaatmitigeringsbeleid, blijft een reële dreiging voor een land en de natuurlijke hulpbronzekerstelling voor rurale gemeenschappen. De rechtstitel over waterbronnen en visserijbronnen wordt gewoonlijk geclaimd door de staat, zelfs als autochtone en andere lokale gemeenschappen gewoonterechten hebben. Een recent gevolg van onveilige, onbillijke titelregimes is de proliferatie van buitenlandse investeringen in een land. Deze expansie – naar schatting 134 miljoen hectares in Afrika en 203 miljoen hectares wereldwijd tussen 20.000 en 2010 – vermindert de beschikbaarheid van toegang tot zowel wild als gecultiveerd voedsel voor gemarginaliseerde gemeenschappen. Veel buitenlandse investeringen in een land zijn voor biobrandstoffen, mineralen, gezaagd en geschaafd hout en voedselexporten. De snelle expansie van biobrandstoffenproductie zal naar verwachting bijdragen tot een stijging van 3 miljoen ondervoede peuters in Afrika en Zuid-Azië tegen 2050.

CONFLICT
Zwak ecosysteembeheer kan een conflict opvoeren en bijdragen tot de primaire oorzaken van zulk een conflict door versterking van onrechtvaardigheid en armoede. Conflicten over land en water zullen naar verwachting toenemen, naarmate de vraag naar deze hulpbronnen groeit in het licht van klimaatverandering, toenemende bevolkingsdruk en beperkingen tot toegang. Conflicten kunnen een diepgaande impact hebben op voedselzekerheid door het veroorzaken van institutionele afname, waardoor sociale relaties worden verslechterd en geweld wordt vergroot, leidende tot afname van de lokale voedselproductie en toename van de kosten. Voedselonzekerheid wordt vaak sterk vergroot door de vernieling van rurale infrastructuur, verlies van vee, ontbossing, wijdverspreid gebruik van landmijnen, de vergiftiging van waterputten, en bevolkingsmigraties op grote schaal veroorzaakt door een conflict.

BELEID VEILIGSTELLING VOEDSEL: WAT SCHORT ERAAN?
Ontwikkelings- en conserveringsinspanningen dragen bij tot voedselonzekerheid als zij geen rekening houden met de sterke verbindingen tussen voedselzekerheid en ecosystemen. Hoge niveaus van kwetsbaarheid met betrekking tot voedselonzekerheid onder de armsten in de samenleving, worden doorgaans gekoppeld aan zware afhankelijkheid van natuurlijke ecosystemen die snelle degradatie en verandering ondergaan en van bestaande ecobeheerssystemen en hoe ze worden geïmplementeerd. Als elk, of beide factoren de productiviteit of toegankelijkheid vermindert, of verminderen, zoals wild voedsel, landbouwgewassen en water, ondermijnen ze bestaansmogelijkheden alsook sociale relaties die gemeenschappen bij elkaar houden. Vele voedselzekerheidsmaatregelen zijn in het afgelopen decennium verbeterd, waaronder in toenemende mate de erkenning van het recht op adequaat voedsel en het belang van een billijke en veilige titel. Maar de focus blijft in het algemeen op agrarische productiviteit, handel en macro-economisch beleid terwijl de centrale rol gespeeld door ecosystemen bij veiligstelling van voedsel, blijft verwaarloosd. Kennis over het belang van ecosystemen voor de verschillende voedseldimensies is gegroeid, maar er is nog steeds onvoldoende investering om de milieukwaliteit, het bouwen van positieve sociale relaties rondom het gebruik van natuurlijke hulpbronnen en de ontwikkeling van verbindingen tussen belanghebbenden en sectoren te handhaven.

HOE ZIET EFFECTIEF VOEDSELZEKERHEIDBELEID ERUIT?
Het moet ecosysteembewust zijn en de voedselveerkracht ondersteunen. Het moet ook beantwoorden aan de volgende principes: effectief beleid erkent dat de diensten, verschaft door ecosystemen, niet onbeperkt zijn, zoals de capaciteit om afval te absorberen; effectief beleid verbindt sectoren, gebaseerd op betere integratie van de verschillende economische en ontwikkelingssectoren, effectief beleid ziet agrarische systemen als agrarische ecosystemen die een brede verscheidenheid van ecosysteemdiensten verschaffen en zijn gekoppeld aan andere ecosystemen; effectief beleid ziet ecosystemen als productieve activa, de noodzaak om natuurlijke activa te handhaven is omdat ze vangnetten vormen voor de voedselonzekerheden; effecttief beleid ondersteunt de verhoogde investering in ecosysteemactiva buiten, boerderijactiva zoals bossen en effectief beleid versterkt plaatselijke organisaties en versterkt de stemmen van rurale gemeenschappen.

Unasylva (slot).