De verkiezingen van 2020 markeerden een belangrijk keerpunt in de politieke verhoudingen in Suriname. De Vooruitstrevende Hervormingspartij (VHP) won toen zelfstandig 20 zetels, een sterke stijging ten opzichte van 2015, toen zij nog in de alliantie V7 deelnam en geen zelfstandige zetelwinst boekte. Tegelijkertijd leed de Nationale Democratische Partij (NDP) een fors verlies: van 26 naar 16 zetels, een min van 10 zetels. Dit was duidelijk een grote verschuiving in het politieke landschap en gaf VHP een stevige positie.

Fast forward naar de verkiezingen van 2025: voorlopig blijkt VHP een beperkt verlies te hebben geleden, van 20 naar 17 zetels (nog niet definitief), terwijl NDP juist een kleine winst van 2 zetels heeft geboekt, van 16 naar 18. Hoewel de officiële telling nog loopt, laat deze voorlopige uitslag zien dat VHP een relatief stabiele positie behoudt, terwijl NDP slechts een verwaarloosbaar herstel laat zien. De situatie voor VHP is dus vrijwel gelijk gebleven. Dat wordt ook bevestigd door het feit dat Chan Santokhi, de huidige president en lijsttrekker van de VHP, opnieuw het hoogste aantal stemmen heeft binnengehaald. Dit is niet alleen een erkenning van zijn persoonlijke vakmanschap, maar ook van het vertrouwen van een groot deel van het electoraat in de VHP als partij.

Teleurstellende voorlopige coalitievorming

In een gezonde democratie is het vanzelfsprekend dat partijen na de verkiezingen met elkaar in gesprek gaan over coalitievorming. Het proces van overleg en compromis is essentieel om een stabiele regering te vormen die het land kan besturen. Toch is het opvallend en teleurstellend dat de partijen die nu snel tot het tekenen van een intentieverklaring zijn overgegaan, VHP buitenspel zetten, ondanks dat deze partij de tweede grootste is en de president het hoogste aantal stemmen heeft behaald. Een belangrijke kanttekening hierbij is dat de voorlopige coalitie wordt gevormd door partijen als ABOP, NPS, PL, A20 en BEP, die tijdens deze verkiezingen zoveel mogelijk samenwerkingen met kleinere partijen zijn aangegaan.

Gezamenlijk behalen al deze partijen ongeveer hetzelfde aantal stemmen als VHP alleen (+/- 85.000). Dit maakt de beoogde coalitie niet alleen zeer fragiel door de uiteenlopende samenstellingen, maar versterkt ook de vraag, waarom een partij met zo’n gelijkwaardige achterban als VHP, meteen wordt buitengesloten. Dit druist duidelijk in tegen de wil van het volk. Het lijkt een regelrechte afwijzing van de kiezersstem. De kiezers hebben duidelijk voor een sterke positie van VHP gekozen en het buitensluiten van deze partij, negeert die keuze. Het is te betreuren dat partijen hier het eigen partijbelang en persoonlijke belangen boven het landsbelang stellen. Het zou veel neutraler en democratischer zijn geweest als alle partijen op basis van de voorlopige uitslag niet tot een intentieverklaring waren overgegaan, maar open gesprekken waren aangegaan met hun eigen achterban en, waar mogelijk, met andere delen van het volk om daadwerkelijk naar de wil van het volk te luisteren. Dan had de best mogelijke coalitie in het belang van Suriname zonder enige vorm van vooringenomenheid kunnen worden gevormd, zonder nu het eigenbelang voorop te stellen en partijen – en daarmee grote delen van het volk – per direct uit te sluiten.

Historische conflicten en tegenstrijdige coalities

Het is goed om even terug te denken aan de coalitie die in 2020 werd gevormd tussen VHP, ABOP, NPS en PL. Die coalitie viel later uiteen door interne conflicten, met name het vertrek van NPS en PL na strubbelingen, waarbij vooral de rol van ABOP een belangrijke factor was. Daarnaast waren er ook eerdere spanningen en moddergooierij tussen ABOP en NDP tijdens verkiezingen. En toch tekenen ABOP, NPS en PL samen met NDP een intentieverklaring om samen een coalitie te vormen: partijen die elkaar meermaals openlijk bekritiseerden en uit coalities zijn gestapt.

Dit onderstreept dat partij- en eigenbelang hier duidelijk boven het lands- en volksbelang staan, ondanks dat deze partijen iedere keer weer roepen dat het volksbelang telt.

Gemiste kans voor transparantie en respect

Een vraag die hierbij rijst, is in hoeverre de achterban van deze partijen daadwerkelijk achter deze snelle voorlopige coalitievorming staat. De intentieverklaring is in alle haast ondertekend en hoewel niet bindend, geeft die wel een beeld aan de bevolking dat deze partijen zich voorbereiden om VHP, de tweede grootste partij met een klein verschil in verlies en de hoogst scorende president, buitenspel te zetten. Is dit wat het Surinaamse volk echt wil?

Dit is een gemiste kans voor transparantie, inclusiviteit en respect voor de kiezers-stem. Suriname verdient een politiek proces waarin het belang van het land en zijn burgers voorop staat, en waarin coalities worden gevormd op basis van open dialoog en respect voor de democratische uitkomst. De huidige ontwikkelingen laten helaas zien dat het vaak nog het eigenbelang is dat regeert, tot teleurstelling van velen.

Richard Bruins