Leren samenwerken is de sleutel
‘De Surinaamse politieke actor, met name de kiezer, is aan het experimenteren. Ongeveer 50.000, bijna 1 op de 5 uitgebrachte stemmen in 2020, waren van mensen die slim hebben gestemd, dat wil zeggen niet-traditioneel/etnisch. Het “slim setmmen”was een geslaagde breuk met de traditie, een experiment dat aantoonde dat kiezers dingen gedaan kunnen krijgen in de politieke arena. Dat smaakt velen naar meer.
Ook de andere actor, de politicus, is nieuwe dingen aan het uitproberen. Er zijn nog maar enkele weken te gaan tot de uiterlijke datum waarop de politieke partijen zich geregistreerd moeten hebben. Er gaat geen dag voorbij zonder nieuws van een nieuwe bundeling. Het gonst van de geruchten over gesprekken tussen leiders van partijen in verschillende configuraties. Dat is een goede ontwikkeling. Mensen ontdekken dat het mogelijk is om dingen anders te doen, dat het mogelijk is om creatief te zijn en dingen anders te doen, verschillen te nemen als startpunt voor samenwerking in plaats van conflict.
Bundelingen op zoek naar het alternatief
Bundelingen zijn niets nieuws, we hebben door de jaren heen een aantal gehad, zoals het Eenheidsfront, de Samenwerkende Partijen, de NPK, het Nieuw Front, en niet te vergeten de combinatie ABOP – PL. Dit waren bundelingen van partijen met uitzicht op regeermacht op grond van een traditionele etnische machtsbasis.
De meeste bundelingen van vandaag zijn tussen buitenparlementaire partijen, die inzien dat samenwerking noodzakelijk is om kans te maken hun issues in een regeringsprogramma te krijgen. We hebben in ons klein Suriname op dit moment 42 politieke partijen. Van deze 42 zitten er zes in het Parlement. De overige 36 partijen zijn buitenparlementair. Ze hebben alle ongetwijfeld goede ideeen en goede kandidaten, maar ze ontwikkelen geen tractie. Het blijft bij losse flodders van ideeen en ego’s zonder draagvlak. Een samenbundeling kan ervoor zorgen dat de vele ideeen worden geselecteerd en omgezet in haalbare beleidslijnen.
Bundeling als leerproces
Elke bundeling is goed omdat partijen naar elkaar luisteren en rekening houden met de inzichten en belangen van de tegenhanger. Het proces om te komen tot een bundeling is een educatieve ervaring voor betrokken partijen. De diverse samenwerkingsverbanden van buitenparlementaire partijen die nu gevormd worden zijn evenzovele tekenen van de zoektocht van de samenleving naar nieuwe politieke werkvormen.
Mensen willen iets anders, maar het andere is nog versnipperd en onoverzichtelijk. En jammer genoeg blijken de meeste alternatieve bundelingen behept met dezelfde kwalen die zij in de oude orde verwerpen. Samenzweerderige gesprekken tussen wisselende partners, berichten van we doen mee die worden gevolgd door onverwachte afzeggingen, plotselinge tegenwerpingen van verklaarde medestanders, tekenen de dubbelzinnige aard van de bundelingsprocessen. Men verlangt naar het nieuwe maar heeft er de houdingen en de vaardigheden nog niet voor. Houdingen zoals respect voor de ander. Vaardigheden zoals goed luisteren en gewoon ouderwetse goede manieren. Bundelingen zijn sociale experimenten van mensen die op zoek zijn naar iets beters. Als ze eerlijk en oprecht bezig zijn zullen ze gauw ontdekken dat vertrouwen bouwen vraagt om transparantie.
Goede en minder goede bundelingen
Elke bundeling is goed, maar de ene is beter dan de andere. Een goede bundeling is er een die tot stand komt na goed overleg vooraf en die minstens een regeerperiode stand houdt door doorgaand overleg. We kennen de verhalen van samenwerkingsverbanden die vlak voor de registratie uiteenvielen omdat een van de partners zich op het laaste moment terugtrok.
Een goede bundeling vereist van tevoren een zekere mate van culturele en ideologische overeenkomst tussen deelnemers en in ieder geval een gedeeld belang dat alle groepsbelangen overstijgt. Een goede bundeling vereist wederzijds respect en vertrouwen. Zaken die schaars zijn in ons milieu van etnische machtspolitiek. Bundelingen die voornamelijk gemotiveerd worden door rekensommetjes over zetels zullen geen lang leven hebben. Bij de eerste de beste gelegenheid stapt de partij die zich benadeeld voelt eruit. Een bundeling moet een hart hebben, een issue die alle deelnemers nauw aan het hart ligt, een issue die raakt aan de tijdgeest en de materiele noden van de dag.
Een goede bundeling moet de twijfelende kierzers kunnen overhalen. De kiezers, en zeker de slimstemmers, zijn niet meer met verkiezingsbeloften over te halen. Ze gaan niet zomaar stemmen op een alternatieve bundeling. De bundeling moet spreken tot hun hart en hun verstand overtuigen. Het moet iets zijn dat waar en echt is.. Geen toneelspel waarachter dezelfde oude berekenende machtspolitiek schuilgaat.
De stand van zaken
De bundelingsactiviteiten zijn op een hoogtepunt. Het is nog niet duidelijk welke combinaties er uit de bus zullen komen. Het is jammer dat de activiteiten haastig zijn. Dit werk moest een jaar geleden begonnen zijn. Aan de andere kant is het zo dat de hitte van de verkiezingen werkt als katalysator die reacties op gang brengt die onder normale omstandigheden veel meer tijd zouden vergen. Het is nog te vroeg om er iets zinnigs van te zeggen, maar het is wel duidelijk dat veel van de projecten nog behept zijn met de attitudes en berekeningen van de traditionele machtspolitiek.
Een van de bundelingen zou bestaan uit 11 partijen met als doel is “een stok te steken in de machinerie van de oude corrupte politiek”, zoals het ongeveer werd uitgedrukt door een van de voorlieden. Dat lijkt me een te smalle basis voor een goede bundeling.
Bij de haastige vorming van de bundelingen is een diepgaand en breedlopig gesprek over de motieven niet mogelijk. Maar het zijn juist deze motieven die bepalend zijn voor het succes van de samenwerking. Als het alleen maar gaat om wie de zetels krijgt, dan zullen de grotere partners de kleinere wegdrukken. Als de kleinere partners weten dat hun issues worden gehonoreerd en dat ze ook na de verkieizngen blijven meetellen zullen ze eerder geneigd zijn te aanvaarden dat een andere partij een positie invult. Door niet vooraf goed doorpraten kan het makkelijk gebeuren dat het samenwerkingsverband voortijdig stuk loopt op onverenigbare belangen en visies.
De noodzaak van verandering
Een bundeling die een geloofwaardig alternatief kan zijn voor de kiezers, met name de 50.000 slim stemmers, moet duidelijk maken dat ze anders is dan alle andere. De bundeling moet zich cultureel scherp afzetten tegen alles was kenmerkend is voor de oude politiek. In zijn artikel “Veranderngen in de Surinaamse politiek 1975 – 1998” noemt Rick Derveld de volgende zaken als kenmerkend voor de Surinaamse politiek van voor 1975: *Etniciteit *Tokenisme *Fragmentatie *Clientelisme *Coalitievorming *Vijandigheid *Financiering door geldschieters *Principeloosheid. Als ik zo naar dat lijstje kijk concludeere is dat er weinig is veranderd.
Etnische polarisatie en fragmentatie
Etniciteit is nog steeds bepalend voor het stemgedrag van meer dan driekwart van de kiezers. Etnisch populisme komt in evenveel varianten voor als er etnische groepen zijn. Etnische mobilisatie leidt tot groeiende raciale spanningen. Daar komt bij dat sociale media meer dan ooit bijdragen aan de sfeer van raciale naijver. Tokenisme is het gebruiken van mensen uit minderheidsgroepen op kandidatenlijsten als symbol om de doelgroep te pakken. Deze praktijk camoufleert de onwil of het onvermogen om werkelijk iets aan de situatie van de minderheidsgroep te doen.
Derveld noemt fragmentatie als wezenlijk kenmerk van de Surinaamse politiek. Dat is ook niet veranderd en lijkt toegenomen sedert 1975. De etnische polarisate rond de onafhankelijkheid, de militaire diktatuur, de binnnenlandse oorlog, de schuldenberg van populistische NDP-regiems en daaruit voortvloeiende financieel-economische crises hebben het culturele weefsel en de institutionele structuren van de samenleving aangetast. Discontinuiteit en frgementatie blijken uit het vergaan en mislukken van insituten, het uiteenvallen van dorpsgemeenschappen en buurten, leegstaande gebouwen en overwoekerde erven in stad en ommelanden, verenigingen die ophouden te bestaan, projecten die voortijdig worden beeindigd, publicaties die niet meer verschijnen, ondernemingen die failliet gingen, producten die niet meer gemaakt worden.
Vijandigheid en kwade trouw
Derveld wijst op de vijandigheid tussen politieke partijen in Suriname. Er zijn weinig collegiale banden tussen politieke actoren. Regeringscoalitie en oppositie zijn aartsvijanden. Dat was voor 1975. Het is vandaag alleen maar erger geworden als je mij vraagt. Propagandisten, met name die van de VHP, worden met geweld bedreigd. Deze houding wordt van hogerhand gestimujleerd. Jenny Simons verklaart dat de rechterllijke macht loopt aan de band van Santokhi. De bestaande orde als illegaal bestempelen is de eerste stap op weg naar goedpraten van acties om de orde omver te werpen. Dit soort taal is erger dan podiumtaal. Trump heeft jarenlang herhaald wat hij zou doen, maar iedereen dacht van het zal zo’n vaart niet lopen. Nu hij een tweede termijn heeft laat hij zich niet meer remmen door de geldende conventies. We moeten de uitspraken van Simons zeer ernstig nemen. Er zijn monsterverbonden in de maakt tussen verschillende configuraties van traditionele partijen. Het draait allemaal om oil and gas. De tijd dringt voor een geloofwaardig alternatief.
Clientelisme, Big Daddy Sponsoring en Coalitievorming
Derveld noemt clientelisme, coalitievorming en financiering door sponsors als typisch voor de Surinaamse politieke cultuur. Het zijn deze drie kenmerken die ervoor zorgen dat het gefragmenteerde geheel bij elkaar gehouden wordt. Politici kunnen niet altijd doen wat ze willen. Ze zijn gebonden aan de rijke sponsors die hun verkiezingscampagnes financieren. Verder zijn ze gebonden aan sleutelfiguren in de achterban, die beloond moeten worden voor hun diensten (clientelisme). En ze zijn gebonden door de noodzaak coalities te vormen. Geen enkele partij kan alleen regeren.
Schismogenesis
De bundeling waarnaar de kiezers uitkijken is er een die in woord, in daad en in kandidaatstelling laat zien dat ze in alle opzichten afwijkt van de postkoloniale politiek die Derveld zo helder beschreven heeft. Een alternatieve bundeling is geen samenraapsel van andere gezichten en andere namen, het is een proces van schismogenesis. Een zich cultureel afzetten tegen een corrupt systeem, door bewust alles anders te doen dan gebruikelijk. Democratie in plaats van hierarchie. Constructieve politiek in plaats van machtsstrijd. Transparantie in plaats van kamertjespolitiek. Vertrouwen in plaats van wantrouwen. Samenwerken in plaats van vijandschap. De bundeling moet een duidelijke breuk zijn met de traditionele politiek, in alle opzichten, in de manier van werken, de wijze van politiekvoering, in de manier waarop prioriteiten worden vastgesteld en kandidaten worden aangewezen, en vooral ook in het taalgebruik.
Schismogenesis, afstand nemen
Ik kan niet in de toekomst kijken, maar zoals de kaarten nu liggen ziet het er niet naar uit dat er op korte termijn een bundeling gemaakt zal worden die in staat is de scpetische kiezer zodanig te inspireren dat die haar 7 zetels bezorgt. Maar dat is geen ramp. De bundelingsprojecten zijn leerprocessen die in de komende jaren vruchten zullen geven. Het is geen alles of niets situatie bij de komende verkiezingen, in de zin van, als het nu niet lukt, lukt het nooit meer, zoals sommigen beweren. Na de verkiezingen zal het zoeken naar nieuwe politieke werkvormen doorgaan. De problemen die roepen om een alternatief zullen alleen maar toenemen. We staan midden in een razendsnel proces van technologisering van de communicatie. Dat alleen al maakt dat politiek niet meer op de oude manier gevoerd kan worden.
De experimenten met nieuwe politieke werkvormen zijn een teken dat de samenleving actief op zoek is. En dat kan alleen maar goed zijn. Wie zoekt zal vinden.
willemjanbakker95@gmail.com
