VN-experts verwelkomen het recente besluit van het hoogste gerechtshof van Suriname, het Hof van Justitie, om de twintigjarige gevangenisstraf van voormalig president Desiré Delano Bouterse wegens de marteling en buitengerechtelijke executie van vijftien politieke tegenstanders in 1982, te handhaven. “Het vonnis toont aan dat er geen verjaringstermijn, speciale immuniteiten voor staatshoofden, of amnestie bestaat voor ernstige mensenrechtenschendingen voor misdaden onder het internationaal recht, waaronder gedwongen verdwijningen, martelingen en buitengerechtelijke executies”, aldus de experts. “Ondanks het verstrijken van 41 jaar sinds het misdrijf plaatsvond, is er eindelijk recht gedaan aan de slachtoffers.”
Bouterse en zijn medeverdachten werden beschuldigd van de marteling en buitengerechtelijke executie van vijftien prominente advocaten, journalisten, soldaten, zakenlieden, academici en een vakbondsleider die zich openlijk kritisch uitten over het regime dat hem in 1980 via een militaire staatsgreep aan de macht bracht. De slachtoffers werden willekeurig gearresteerd, gemarteld en standrechtelijk geëxecuteerd. De executies werden geanalyseerd tijdens een bezoek en rapport in 1984 door Amos Wako, de eerste speciale VN-rapporteur voor summiere of willekeurige executies, zoals het mandaat toen heette. Bouterse bleef aan de macht tot 1987 en was later van 2010 tot 2020 president van Suriname. “De hoogste rechtbank die onlangs het vonnis heeft bekrachtigd en de rechtbank die in november 2019 een zittende president heeft veroordeeld, moeten worden geprezen voor hun onafhankelijkheid en moed”, aldus de experts. In 2012 keurde het parlement van het land een amendement op de Amnestiewet van 1989 goed, waardoor aan president Bouterse en anderen amnestie werd verleend voor de misdaden van 1982, hetgeen leidde tot de opschorting van het proces.
De wijziging van de Amnestiewet werd ongrondwettelijk verklaard en een rechtbank veroordeelde in 2019 de toenmalige president Bouterse tot twintig jaar gevangenisstraf. Op 20 december 2023 bevestigde het vonnis van de hoogste rechtbank van Suriname deze veroordeling.
Ondanks een arrestatiebevel dat op 10 januari werd uitgevaardigd, heeft voormalig president Bouterse zich niet aangegeven. “Marteling, gedwongen verdwijning en buitengerechtelijke executies zijn misdaden volgens het internationaal recht”, aldus de experts. Zij benadrukten dat onderzoeken en vervolgingen van dergelijke misdaden moeten worden uitgevoerd in overeenstemming met de relevante internationale normen en dat zij erop gericht moeten zijn ervoor te zorgen dat de verantwoordelijken voor de rechter worden gebracht, de verantwoordingsplicht te bevorderen en straffeloosheid te voorkomen, waarbij met name werd verwezen naar het Protocol van Istanbul inzake effectief onderzoek en documentatie van foltering en andere wrede, onmenselijke of onterende behandeling of bestraffing en het Minnesota-protocol inzake het onderzoek naar een mogelijke onrechtmatige dood.
“De verplichting om daders te onderzoeken en ter verantwoording te roepen, omvat ook gedwongen verdwijningen”, stelden de experts.
“De uitspraak van het Hooggerechtshof is een eerbetoon aan de kracht van de rechtsstaat in Suriname en het opmerkelijke doorzettingsvermogen en vasthoudendheid van de families van de slachtoffers.”
De VN-experts merkten op dat Suriname een voorbeeld heeft gesteld van aansprakelijkheid voor ernstige mensenrechtenschendingen, ongeacht de status van een beklaagde en de tijd die is verstreken sinds de misdaden, die vanwege hun ernst niet aan enige verjaringstermijn zijn onderworpen.
“Het baanbrekende besluit moet nu zonder verder uitstel ten uitvoer worden gelegd en iedere veroordeelde persoon die onderduikt, moet onmiddellijk worden gearresteerd”, aldus de experts.
