De Venezolaanse verkiezingsautoriteiten beweerden zondag, dat 95 procent van de kiezers in een niet-bindend referendum de territoriale claim van het land op een groot deel van het aangrenzende olierijke Guyana goedkeurde. Het is “een duidelijke en overweldigende overwinning voor het ‘ja’ in dit consultatieve referendum”, zei de voorzitter van de Nationale Kiesraad, Elvis Amoroso. Ongeveer 10,5 miljoen van de 20,7 miljoen stemgerechtigde kiezers van Venezuela namen deel aan de consultatie, die in Guyana en de rest van de regio de angst deed rijzen over de uiteindelijke bedoelingen van Venezuela met betrekking tot het betwiste gebied. Verkiezingsfunctionarissen hielden de stembureaus nog eens twee uur open, tot 20.00 uur (0000 GMT), om mensen die zich al in de faciliteiten bevonden te laten stemmen in het referendum, waarvan de regering hoopt dat het haar eeuwenoude claim op het Essequibo-gebied, geregeerd door Guyana, zal versterken. “Vandaag is een dag van ratificatie, van nationale soevereiniteit, en het volk heeft dat met vlag en wimpel gedaan”, zei de minister van Defensie, Vladimir Padrino, in een avondtoespraak op de staatstelevisie. In Guyana vormden duizenden mensen, van wie sommigen T-shirts droegen met de tekst: ‘Essequibo behoort tot Guyana’, menselijke ketens uit solidariteit met hun regering, en hun president verzekerde dat de grenzen van het land veilig waren. De regering van Maduro heeft gezegd dat ze geen rechtvaardiging zoekt om het enorme grondgebied binnen te vallen of te annexeren, zoals sommigen vrezen in Guyana, een Engelssprekende voormalige Britse kolonie.

En ongeacht de uitkomst van de stemming, zal er op korte termijn weinig veranderen: de bevolking van Essequibo stemt niet en het referendum is niet bindend. Maar de spanningen zijn toegenomen sinds Guyana in september biedingen deed op verschillende offshore olie-exploratieblokken, en nadat in oktober een grote nieuwe vondst werd aangekondigd. De aardoliereserves zijn vergelijkbaar met die van Koeweit, met de hoogste reserves per hoofd van de bevolking ter wereld. Ondertussen heeft de regering van Maduro, die met een ernstige economische crisis wordt geconfronteerd, zondag een video vrijgegeven waarin wordt gesuggereerd dat sommige Guyanezen liever onder Venezolaans bestuur zouden willen staan. De video toont naar verluidt een inheemse groep Pemon-volwassenen in Guyana die de vlag van het land laat zakken en in plaats daarvan een Venezolaanse vlag hijst, waarna het Venezolaanse volkslied wordt gezongen.

‘Niets te vrezen’

De Guyaanse president Irfaan Ali zei zondag dat zijn regering eraan werkt om de grenzen van het land te beschermen en de mensen veilig te houden. “Ik wil de Guyanezen verzekeren dat er niets te vrezen valt”, zei Ali in een toespraak op Facebook. Venezuela claimt al tientallen jaren het enorme grondgebied van Essequibo – ook al vertegenwoordigt de 160.000 vierkante kilometer (62.000 vierkante mijl) meer dan twee derde van Guyana, en is de bevolking van 125.000 een vijfde van het totaal van Guyana.

Caracas beweert dat de Essequiborivier in het oosten van de regio de natuurlijke grens is tussen de twee landen, zoals verklaard in 1777 onder Spaans bewind, en dat Groot-Brittannië zich in de 19e eeuw ten onrechte Venezolaanse gronden heeft toegeëigend.

Guyana beweert echter dat de grens in het Britse koloniale tijdperk is ontstaan en in 1899 door een arbitragehof is bevestigd. Het zegt dat het Internationale Gerechtshof (ICJ), het hoogste rechterlijke orgaan van de VN, deze bevinding heeft gevalideerd. Guyana had het Internationaal Gerechtshof gevraagd het referendum te blokkeren. Maar hoewel de rechtbank er vrijdag bij Caracas op aandrong geen actie te ondernemen die gevolgen zou kunnen hebben voor het betwiste gebied, werd de maatregel niet genoemd. Het referendum behandelt vijf vragen, waaronder voorstellen voor de oprichting van een Venezolaanse provincie met de naam ‘Guyana Essequibo’, waardoor de inwoners het Venezolaanse staatsburgerschap krijgen, evenals een oproep om de jurisdictie van het Internationaal Gerechtshof te verwerpen.

‘’Het referendum zal waarschijnlijk het door Maduro gewenste resultaat opleveren”, zei de Braziliaanse president Luiz Inacio ‘Lula’ da Silva vanuit Dubai, waar hij de COP28-milieuconferentie bijwoont. ‘’Maar ik hoop dat het gezonde verstand zal zegevieren.’’ In Guyana bagatelliseerden sommige lokale bewoners de stemming. “Het referendum is waarschijnlijk belangrijk voor hen, voor Venezuela – niet voor ons”, zegt Dilip Singh, een zakenman die in de betwiste regio woont. “Ik ben opgegroeid in Essequibo”, zei hij, en voegde eraan toe: “De Spanjaarden hebben het nooit bezet – op geen enkel moment in onze geschiedenis. Nu is het onafhankelijk, en dat zal altijd zo blijven.”