Volgens het Platform voor Armoede en Ongelijkheid van de Wereldbank, staat Suriname in 2023 op de derde plaats voor wat welvaartsongelijkheid betreft. Maar het gaat goed in het land. Hoe dan? Gado wawan sabi. Het lijkt er veel op dat Suriname alleen maar uitblinkt in transparantie wanneer het op liegen aankomt, ‘ley, soso ley’. Anderen noemen het liegen gebakken lucht. Zo zie je maar. Je zegt meer contact met Hamas dan de Israëlische regering te hebben en dat je geen partij kiest. Je wilt slechts vrede en onderneemt alleen acties in die richting. Toch wil je een ambassade in het bezette Oost-Jeruzalem opzetten, dus in het door Israël bezette Palestijnse gebied. Dan kom je gelijk met een verklaring uit na de aanval van Hamas, maar verzuim je zelfs weken na de tegenaanvallen van Israël, ondanks een note verbale van de Palestijnse ambassade, ook een afkeurende verklaring hierover uit te spreken. Fa dan? Probeer in dit opzicht eerst tot een vergelijk te komen met Pertjajah Luhur. Ik weet niet hoor. Vandaar dat er ook zoveel investeerders na zoveel dure luxe reizen naar Suriname komen, die je maar op een paar vingers van één hand zou kunnen tellen. De bouw van het DNA-gebouw zou worden stopgezet, maar vanwege technische problemen zou dat niet kunnen. Jongu, o fara den sma disi e go nanga ley, soso ley. Hun reactie: “Dan wat als wij van de UNESCO Werelderfgoedlijst worden geschrapt?”

Propaganda

“Nepotisme en tegenstrijdige belangen schaden land en volk. Ze zijn in strijd met de algemene beginselen van behoorlijk bestuur. Je moet namelijk elke schijn van partijdigheid voorkomen.” En toch doe je het nu? Want niemand kan je wat doen, denk je. Dat is de Surinaamse democratische rechtsstaat. Names & Faces. Maar het gaat heel goed. Er is stabiliteit bereikt en nu werken we aan de groei. Waarvan? Jaja, van onbehoorlijk bestuur. Volksgezondheid en onderwijs liggen op hun gat. Armoede neemt toe. Water, elektriciteit en internet nemen af, maar de prijzen niet. Worden hout, vis en goud bespaard vanwege politieke belangen? Want daaruit valt er meer te verdienen. Productie ‘tak pey poti mi’ en brengt minder op. Waarom eigenlijk? Welke structurele hervormingen zijn gepleegd om de geïdentificeerde corruptie in het Herstelprogram uit te bannen? Betalen wij dan nog steeds voor deze vastgestelde berovingen? Is het hetzelfde drama met andere acteurs? Ala sani san mi e du a yapi e du tu. En waar is die USD 3.5 miljard, waarover je al jaren zeurt, gebleven? Die zouden toch zijn weggemaakt? Pe a moni de? Of profiteren coalitiegenoten, het bedrijfsleven en de vakbeweging mee? Saanngg, dan zijn wij in een crimineel circuit beland: ‘crime rules the government of Suriname’. Waar blijven de Wet Openbaarheid van Bestuur, transparantie van financieringsbronnen van politieke partijen en opheffing van het publicatieverbod van de Rekenkamer? Hoe zit het met het tot een voltijdse baan maken van het DNA-lidmaatschap? En san psa nanga a SLM tori? New Surfin die twee miljard US-dollar in Italië zou lenen? HPSG die zogenaamd miljarden US-dollars zou investeren in een waterstoffabriek? Sabaku, bekend als de grondroof door politici? De wapenhandel en vergunningen? Seksueel molest op de werkvloer? De lijst is veel te lang. Maar no span, er liggen bijna honderd zaken bij het geblinddoekte Openbaar Ministerie. Mi no e ley. Hopelijk wachten we niet ‘te kakafowru kisi tifi’. En wat gebeurt er met de diplomatieke en dienstpaspoorten, die ook transparant moeten zijn, om overwogen te worden voor visumvrij reizen van Surinamers naar Nederland? Aai boi, mi weri.

Hypothese

Stel dat in plaats van al de dure voertuigen van politici enkele normale voertuigen waren gekocht, dan konden er toch goede toiletten en lesmateriaal op de scholen worden geplaatst met het financiële verschil. De verspilde reisgelden konden worden gebruikt voor bijvoorbeeld medicijnen. En zonder corruptie zouden de prijzen min of meer gelijk blijven. Want subsidie betekent hier financieren van corruptie. En zeg niet dat het niet waar is. No ley yere. En als die USD 3.5 miljard inderdaad teruggevonden was, was Suriname nu schuldvrij. Ik zie dat al voor me. “Maar jullie moeten het voelen en niet teveel medicijnen gebruiken.” Boi…na libisma kon tan so?

The Devil Wears Prada

‘The Devil Wears Prada? Effects of Exposure to Luxury Goods on Cognition and Decision Making’, heet dat Harvard-onderzoek. Als je plotseling met veel geld en luxe wordt overweldigd, raakt je morele kompas in de war, waardoor egocentrisme, machtswellust en antisociaal gedrag kunnen worden vertoond. Dat merk je tegenwoordig niet alleen bij politici, maar ook bij vele schatrijke burgers. Ondanks het feit dat ze moreel of wettelijk tot iets verplicht zijn, moet je ze herhaaldelijk bedelen om deze plichten te vervullen en zich te houden aan de geldende waarden en normen. Daaraan denken ze misschien een identiteit te ontlenen. Zielig eigenlijk, ook al is dat een vrije keuze. Superioriteitscomplex. Maar enfin, wan dey fu tyon tyon, wan dey fu sabaku. Wanneer ze dat onherroepelijk aan den lijve zullen ervaren, is het te laat. Vandaar, bezint eer ge begint, want gedane zaken nemen geen keer!

Dr. Roy I. Bhikharie, PhD

Eerst het Volk, dan de Rest (vanaf 2014)