In 1998 volgde ik een intensieve Training-voor-Trainers over Huiselijk Geweld die mijn leven zou veranderen. Het opende mij de ogen voor de vele manieren waarop wij als samenleving seksueel en huiselijk geweld in stand houden. Allereerst door huiselijk geweld dood te zwijgen, signalen te negeren, en net te doen alsof er niets aan de hand is. Wanneer het slachtoffer eindelijk toch durft te praten, de schuld bij hem of haar te leggen (Maar wat heb jij dan gedaan wat hem zo boos heeft gemaakt? Waarom draag je zulke korte shorts in huis?). Of, nog erger, weigeren te luisteren (Ik wil niets horen!) of weigeren te geloven wat het slachtoffer zegt (Je liegt! Dat zou hij nooit doen!).

Stel je voor: je vader komt iedere avond in je kamer om seks met je te hebben. Wanneer je het eindelijk aan je moeder durft te zeggen, zegt ze: “Dan heb jij het zeker gezocht.”

Stel je voor: je vader stuurt je naar pianoles bij zijn beste vriend. Je pianoleraar raakt je elke les aan, steeds vaker, Ttt hij je dwingt om seks te hebben. Wanneer je het eindelijk aan je vader durft te zeggen, geeft hij je een afgedonderd pak slaag en zegt: “Die dingen gebeuren niet met jongens.” Vervolgens brengt hij je terug naar de pianoleraar om je excuses te maken dat je zo vreselijk voor hem hebt gelogen.

Stel je voor: je zit op turnen en je gaat echt goed. Je coach is enthousiast en zegt je ouders dat je het ver kunt schoppen, en dat hij best een uurtje met je door wil oefenen na de reguliere training. Je gelooft hem als hij zegt dat hij je spieren op deze manier moet masseren. Je slaat pas alarm als hij je af wil trekken. Wanneer je het eindelijk aan je ouders durft te zeggen en zij aangifte met je gaan doen, zegt de politie: ”Ja, er is eigenlijk niks gebeurd. En van jou is maar een klacht. Kijk hoelang die man al turnleraar is en we hebben nooit een klacht gehad. Waarom zou hij het alleen bij jou doen?”

Al deze gevallen zijn real life. In de 25 afgelopen jaar dat ik met jongeren werk en dat ik sociaal-maatschappelijk onderzoek doe, heb ik ook talloze verhalen over leerkrachten op school gehoord. Van seksuele vragen stellen tot pornografische verhalen vertellen, van aanraken tot seksuele relaties aangaan met leerlingen, tot verkrachting. Waarom komt er zo weinig van naar buiten? Schaamte  speelt een belangrijke rol. Aangeven dat je slachtoffer bent van seksueel misbruik, betekent voor meisjes én voor jongens, iets prijsgeven dat verschrikkelijk pijnlijk en  privé is.  Het betekent dat wildvreemde mensen iets van je weten wat je het liefst weg zou drukken, zou willen vergeten. De dader zelf kan je bedreigen dat je zijn vak nooit gaat halen. Het is dus al een geweldige stap dat je besluit erover te praten en voor jezelf op te komen. Ouders kunnen uit vrees voor de schande of uit onmacht, besluiten niets met je verhaal te doen. Directies van scholen willen het verhaal niet naar buiten brengen (onze goede naam) en doen er alles aan om het in de doofpot te stoppen. Collega’s trekken vaak één lijn, omdat ze of bang zijn voor problemen of niet kunnen/willen geloven dat hun leuke collega zoiets zou doen.  Dit is een van de belangrijkste elementen van de ontkenning: we kunnen hier niet mee dealen, we willen dit niet geloven, dus het slachtoffer moet liegen. Een schrijnend voorbeeld hiervan is een petitie die vorige week online verscheen, terwijl het onderzoek nog liep. Letterlijk citaat:

‘We hebben hem ervaren als een kalme en rustige man die nooit zijn studenten op een seksuele manier aanraakt of aankijkt. Seksueel molest is een ernstig probleem en alle dergelijke beschuldigingen moeten grondig worden onderzocht, echter kunnen valse beschuldigingen erge gevolgen hebben voor degene die ten onrechte beschuldigd is. Ons mening is dat meneer XXX onschuldig is en dat hij onterecht het doelwit is van valse beschuldigingen.’

Afgelopen zaterdag hadden maar liefst 1,381 mensen deze petitie ondertekend.   Dat zijn 1,381 mensen die bij voorbaat zeggen dat het slachtoffer liegt. Dat zijn 1,381 redenen voor huidige, en toekomstige slachtoffers om maar liever hun mond te houden.

Ik wil een beroep op u doen. Ga voor uzelf alle gevallen van seksueel misbruik even langs die de afgelopen jaren in het nieuws zijn geweest. Charmante, charismatische daders. Daders met gezinnen en mooie carrières. Zelfs waar er voldoende bewijs was, zelfs waar er een veroordeling was, stonden we als samenleving klaar om onze favoriete coach, gospelzanger, bishop, politieman, mediaman weer te omarmen. Alsof er niets is gebeurd. Ga nu voor uzelf na, waarom u zo direct in de verdediging moest springen. Laat de mogelijkheid toe in uw hoofd dat de leerling de waarheid vertelt. U gaat zien dat u dan andere vragen gaat stellen. Bijvoorbeeld: waarom is alleen de leerling geschorst hangende het onderzoek? Waarom stelt de waarnemend minister van MinOWC, dat ‘het’ onderzoek is afgerond door Arbeidsinspektie? Terwijl er een onderzoek is gedaan door Inspektie Onderwijs, en het strafrechtelijk onderzoek door Justitie nog loopt?

Laten we allemaal voor onszelf de verantwoordelijkheid nemen om niet mee te doen aan victim blaming. Alle andere slachtoffers zien ons en horen ons. En de daders ook.

Maggie Schmeitz

Cultureel antropoloog, human rights activist

Directeur Stichting Ultimate Purpose