Advocaat Serena Muntslag-Essed, heeft op 7 maart 2022 op grond van artikel 12 lid 4 sub d van de Wet Constitutioneel Hof, aan het hof de rechtsvraag voorgelegd, of de artikelen 9 en 24 van de Kiesregeling strijdig zijn met de grondwet en toepasselijke verdragen. Het hof heeft bij besluit van 5 augustus 2022 bevestigend beantwoord, met de motivering dat deze bepalingen van de Kiesregeling, vanwege de in 1987 aan een aantal districten toegekende electorale voordelen, thans resulteren in ongelijk stemgewicht en ongeoorloofde positieve discriminatie. Op dit besluit is een maatschappelijk debat gevolgd en president Chandrikapersad Santokhi heeft op 30 augustus 2022, de Studiegroep Aanpassing Kiesregeling ingesteld en de opdracht gegeven, de studiegroep te adviseren over de betekenis en de gevolgen van het besluit. Bij het opstellen van het eindverslag heeft de studiegroep ook haar voordelen gedaan met de adviezen van een groep deskundigen vervat in het Adviesrapport Wijzing Kiesstelsel van 8 maart 2023.

Het one-person-one-vote beginsel

In overeenstemming met de doelstelling van het Constitutioneel Hof, heeft de president de studiegroep gemandateerd om een aanpassing van de Kiesregeling voor te bereiden, met als uitgangspunt het ‘one-person-one-vote’ beginsel. Voor dit beginsel is gekozen, omdat het gezien kan worden als norm voor kiesrecht en kiesstelsels in democratieën. Democratieën streven deze door gelijkheid geïnspireerde norm in het algemeen na als ‘regulatief ideaal’: het beginsel is als zodanig normgevend, maar in werkelijkheid niet volkomen. Redenen daarvoor zijn de complexheid van de samenleving en de veelheid van historische en actuele maatschappelijke omstandigheden en de potentieel conflicterende belangen van functionaliteit en sociale representativiteit. Een tweede uitgangspunt dat de studiegroep bij de invulling van het ‘one-person-onevote’ beginsel heeft gehanteerd, is de notie dat de kracht en reikwijdte ervan worden bepaald door de juridische en politieke legitimiteit waar het beginsel op stoelt. Dit betekent in het licht van juridische legitimiteit dat de normen, regels en procedures die we in het kader van de rechtsstaat (de ‘rule of law’) belangrijk achten, voor inhoud en toepassing van het beginsel doorslaggevend zijn.

Voor politieke legitimiteit betekent het dat beginselen die in de kern van democratie liggen zoals representativiteit, transparantie en maatschappelijk draagvlak, door het ‘one-person-one-vote’ beginsel geïnspireerd kiesstelsel, als rechtvaardig moeten worden gezien.

Voorstel

Het gepresenteerde voorstel van de studiegroep beoogt een aanpassing van het huidige kiesstelsel tot een ideaal stelsel, waarin iedere stem gelijk is en iedere stem een gelijk gewicht heeft, met als doel een volksvertegenwoordiging op te leveren die een goede afspiegeling is van de politieke stromingen en meningen van het volk.

Het stelsel dat wordt voorgesteld, bewerkstelligd realisatie van gelijkheid als een regulatief ideaal en streeft ernaar een op legitimiteit stoelende toepassing van het ‘one-person-one-vote’ beginsel tot gelding te brengen. De conclusie is dan ook gerechtvaardigd dat het tot gelding brengen van dit voorstel, in ons rechtsbestel past en daarbij aansluit.