In zijn eerste toespraak tot het Braziliaanse volk heeft Michel Temer, die gisteren aan de macht kwam in Brazilië, opgeroepen tot vertrouwen in hem en de Braziliaanse democratie. Hij beloofde als kersverse interim president de geplaagde economie van zijn land weer op de rails te krijgen. Zijn eerste wapenfeit was het installeren van een ministersploeg die het bedrijfsleven goed gezind is.

“Heb vertrouwen in de waarden van onze mensen en in onze capaciteit om de economie te herstellen.”

Voor velen direct een omstreden uitspraak, omdat Temer zelf op de verdachtenlijst staat van een groot corruptieschandaal en volgens velen bovendien een vuil spelletje heeft gespeeld om Dilma Rousseff (69) uit het zadel te wippen. Weinig basis voor vertrouwen, blijkt ook uit peilingen: nog geen 2 procent van de Brazilianen zou stemmen op Temer.

Dit is reden voor Rousseff om haar (voorlopige) afzetting te bestempelen als een ‘coup’. “Er bestaat geen groter onrecht dan het veroordelen van een onschuldig persoon”, zei ze enkele uren na de stemming in de senaat die mogelijk leidt tot haar definitieve aftreden. “Ik heb nooit smeergeld ontvangen, ik heb geen rekeningen in het buitenland. Ik heb misschien fouten begaan, maar geen misdaden.”

Donderdag stemde na twintig uur vergaderen meer dan tweederde van de 81 senatoren voor het starten van de afzettingsprocedure van Rousseff. De zogeheten impeachmentprocedure is een zwaar middel, dat is bedoeld om een schending van de grondwet of een andere doodzonde te onderzoeken. Een senaatscommissie gaat onderzoeken of Rousseff zich schuldig heeft gemaakt aan gesjoemel met de staatsbegroting, waarbij ze geld heeft geleend van staatsbanken om gaten te dichten. Lopende het onderzoek, tot uiterlijk 8 november, neemt vicepresident Temer haar positie over.

Universitair hoofddocent Latijns-Amerika studies Marianne Wiesebron van Universiteit Leiden, nam het vorige maand in `de Volkskrant’ op voor Rousseff:’Iedereen weet dat Rousseff nou juist níet corrupt is’. Intussen splijt het proces het land in tweeën. VN-secretaris Ban Kimoon heeft tegen persbureau Reuters gezegd dat hij de situatie monitort namens de Verenigde Naties. Via een woordvoerder roept hij op tot kalmte en dialoog.

Einde van tijdperk

Rousseffs aftocht luidt het voorlopige einde in van een tijdperk. Haar arbeiderspartij PT kwam in 2003 aan de macht en stond sindsdien aan het roer van de zevende economie van de wereld. Eerst zwaaide oud-vakbondsleider Luiz Inácio Lula da Silva de scepter, in 2010 werd Rousseff gekozen. Hun sociale programma’s tilden veertig miljoen Brazilianen uit de armoede en verminderden de sociale ongelijkheid in het land. Eind 2014 won Rousseff met een nipte meerderheid opnieuw de verkiezingen, waarna ze een gedwongen coalitie vormde met de PMDB van Temer.

Temers partij PMDB is de grootste partij in het congres, en vooralsnog lijkt hij voldoende steun te hebben om impopulaire maatregelen erdoor te krijgen. Maar zijn positie is wankel. De 75-jarige jurist staat op de verdachtenlijst van het Petrobras-schandaal, hij zou miljoenen hebben aangenomen van betrokken bouwbedrijven. Temer zou als Rousseffs vicepresident ook medeverantwoordelijk kunnen worden gehouden voor het gesjoemel met de begroting. De kans is aanzienlijk dat ook Temer 2018 niet haalt.